Туғилган фарзандига исм беришлик ота-отанинг вазифаси ҳисобланади, демакки, ҳар бир ота-она фарзандига туғилганлик ҳақида гувоҳнома олиш учун масъулдир. Хўш, фарзандларимизнинг туғилганлик ҳолатларини расмийлаштириш учун қаерга ва қандай ҳужжатлар билан мурожаат қилишимиз лозим?
Туғилишни қайд этиш учун туғилганлик ҳақидаги тиббий маълумотнома, ота-оналарнинг шахсини тасдиқловчи ҳужжатлар, никоҳ тузилганлиги ҳақидаги гувоҳнома ёки оталикни белгилаш ҳақидаги ариза ёхуд никоҳда бўлмаган онанинг аризаси тақдим этилади.
Юқоридаги кўрсатилган ҳужжатлар тақдим этилмаган ҳолларда ФҲДЁ органи томонидан ариза берувчига далолатнома ёзувини қайд этиш рад қилинганлиги ҳақида асослантирилган маълумотнома берилади.
Туғилишни қайд этиш учун бир ойлик муддат ўтказиб, бола ўн олти ёшга тўлгунга қадар мурожаат этилган ҳолларда туғилишни қайд этиш рад қилинмайди ва умумий асосларда амалга оширилади. Бола бир ёшга тўлганидан сўнг унинг туғилиши бола туғилган жойда ёки ота-онасидан бирининг доимий яшаш жойида қайд этилади.
Туғуруқхонадан ташқари жойларда ва тиббий ёрдамсиз туғилган боланинг туғилишини қайд этиш унинг шу онадан туғилганлигига гувоҳлик берувчилар имзолаган ва ҳудуд шифокори ёки фельдшерининг имзоси билан тасдиқланган далолатнома асосида амалга оширилади.
Туғуруқхонадан ташқари жойларда ва тиббий ёрдамсиз туғилган боланинг туғилганлигини тасдиқловчи далолатнома тузилмаган ва туғилишни қайд этиш учун етарли асослар мавжуд бўлмаган тақдирда, боланинг у ёки бу онадан туғилганлик фактини аниқлаш қонун ҳужжатларига мувофиқ суд томонидан амалга оширилади.
Ўн олти ёшгача бўлган боланинг туғилишини қайд этиш учун ФҲДЁ органига туғилишни қайд этиш муддатини ўтказиб юборганлик сабаблари кўрсатилган ариза ва қуйидаги ҳужжатлар тақдим этилади:
— боланинг туғилганлиги ҳақида тиббий маълумотнома ёки боланинг туғуруқхонадан ташқари жойларда ва тиббий ёрдамсиз туғилганлигини тасдиқловчи далолатнома;
— бола туғилганлиги ҳақидаги тиббиёт муассасасининг маълумотномаси;
— боланинг соғлиғи тўғрисида расми ёпиштирилган ва тегишли тиббиёт муассасасининг гербли муҳри билан тасдиқланган маълумотномаси;
— боланинг таълим олаётганлиги тўғрисида маълумотнома;
— тегишли ФҲДЁ архивидан ушбу болага нисбатан туғилганлик ҳақида далолатнома ёзуви қайд этилмаганлиги тўғрисида маълумотнома.
Чет элда туғилган, лекин туғилиши ўша давлатларда белгиланган тартибда қайд этилмаган боланинг туғилишини қайд этишда юқоридаги кўрсатилган ҳужжатлар талаб этилади.
Оила кодексининг 207-моддасига асосан “Ўзаро никоҳда бўлган ота ва онадан бирининг аризасига кўра туғилиш тўғрисидаги ёзувлар дафтарида улар боланинг ота-онаси” деб ёзилади.
Агар ота-она ўзаро никоҳда бўлмасалар, боланинг онаси тўғрисидаги ёзув онанинг аризасига кўра, отаси тўғрисидаги ёзув эса боланинг отаси ва онасининг биргаликдаги аризаси бўйича ёхуд суднинг ҳал қилув қарорига асосан ёзилади. Она вафот этган ёки у муомалага лаёқатсиз, деб топилган ёхуд оналик ҳуқуқидан маҳрум этилганда, шунингдек, онанинг қаерда эканлигини аниқлаш мумкин бўлмаганда ота тўғрисидаги ёзув отанинг аризасига кўра, васийлик ва ҳомийлик органининг розилиги билан ёзилади.
Никоҳда бўлмаган онадан бола туғилганда ота-онанинг биргаликдаги аризаси ва оталикни белгилаш тўғрисида суднинг ҳал қилув қарори бўлмаса, туғилиш тўғрисидаги ёзувлар дафтарида отанинг фамилияси онанинг фамилияси бўйича, отага тегишли исм, отасининг исми ва миллати она кўрсатмаси бўйича ёзилади.
Агар ота-онанинг иккаласи ҳам номаълум бўлса, ота ва она ҳақидаги ёзувлар васийлик ва ҳомийлик органи кўрсатмасига асосан ёзилади.
Туғилишни қайд этиш учун ёлғиз (қонуний никоҳда бўлмаган) она томонидан ФҲДЁ органига онанинг шахсини тасдиқловчи ҳужжат ва ёзма аризаси тақдим этилади.
Агар туғилган боланинг онаси вояга етмаган бўлса, туғилишни қайд этиш боланинг туғилганлиги ҳақида тиббий маълумотнома ҳамда васийлик ва ҳомийлик органининг аризасига асосан онанинг яшаш жойидаги ФҲДЁ органи томонидан қайд этилади. Бунда болани туққан онанинг туғилганлик ҳақидаги гувоҳномаси, шунингдек, яшаш ва ўқиш жойидан расми елимланган ҳолдаги маълумотномалар тақдим этилиши лозим.
Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенциянинг (БМТ Бош Ассамблеясининг 1989 йил 20 ноябрдаги 44/25-қарори билан қабул қилинган) 7-моддасига асосан “Бола туғилган заҳоти рўйхатга олинади ва туғилган дақиқасидан бошлаб исм билан аталиш ва фуқароликка эга бўлиш, шунингдек, иложи борича, ўз ота-онасини билиш ва уларнинг ғамхўрликларидан баҳраманд бўлиш ҳуқуқларини олишга ҳақли ҳисобланади”, деб кўрсатилган.
Инсон ҳаётининг мазмуни, келажаги бўлган фарзандларимиз олдидаги ота-оналик масъулиятини ҳис этиб фарзандларимизга ўз вақтида туғилганлик ҳолатини давлат рўйхатидан ўтказиб, туғилганлик ҳақида гувоҳнома олишни унутмайлик.
Инобат ЖАЛИЛОВА, Жалақудуқ туман ФҲДЁ бўлими мудираси