26

Таълим олувчиларнинг қонуний мажбуриятлари ва жавобгарлиги

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 41-моддасида ҳар ким билим олиш ҳуқуқига эга эканлиги ва бепул умумий таълим олиш давлат томонидан кафолатланганлиги кўрсатиб ўтилган. Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг 1997 йил 29 августдаги “Таълим тўғрисида”ги Қонунининг 4-моддасида жинси, тили, ёши, ирқий, миллий мансублиги, эътиқоди, динга муносабати, ижтимоий келиб чиқиши, хизмат тури, ижтимоий мавқеи, турар жойи, Ўзбекистон Республикаси ҳудудида қанча вақт яшаётганлигидан қатъий назар, ҳар кимга билим олишда тенг ҳуқуқлар кафолатланган.

Мамлакатимизда “Таълим тўғрисида”ги, “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси қонунлари ҳамда Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон Республикасида умумий ўрта таълимни ташкил этиш тўғрисида”ги 1998 йил 13 майдаги 203-сон қарори бажарилишини таъминлаш, таълим мазмунига ислоҳотларнинг бош мақсадидан келиб чиққан ҳолда зарур тузатишлар киритиш, унинг сифати ва самарадорлигини ошириш мақсадида, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 16 августдаги қарорига асосан “Умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандартлари тўғрисида”ги қарори тасдиқланган.

Умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандарти асосий қоидаларида умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандарти ўқувчилар умумтаълим тайёргарлигига, савиясига қўйиладиган мажбурий минимал даражани белгилаб беради.

Ўқувчиларнинг тайёргарлик даражасига қўйиладиган мажбурий минимал талаблар белгиланган умумий ўрта таълим икки босқичдан иборат бўлиб, бошланғич ва умумий ўрта таълимни қамраб олади.

Умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандарти бошланғич ҳамда умумий ўрта таълим ниҳоясида ўқувчилар эгаллаши лозим бўлган билим, кўникма ва малакаларнинг минимал даражасини белгилаб беради ҳар бир синф якунида ўқувчилар эгаллаши лозим бўлган билим, кўникма ва малакалар таълим предметлари бўйича ишлаб чиқилган ўқув дастурларида ўз аксини топган.

Ҳозирги кунда мамлакатимизда ёшларнинг таълим-тарбияси долзарб масалалардан бири бўлиб қолмоқда. Айрим ота-оналар турли сабабларга кўра фарзандларининг таълим олишига лоқайдлик билан қарамоқда. Бунинг оқибатида ёшлар ўртасида турли хил ҳуқуқбузарликлар кўпайиб бормоқда. Мамлакатимизнинг келажаги ҳозирги ёшларнинг қўлида эканлигини инобатга оладиган бўлсак, ёшларнинг таълим-тарбияси ота-оналарнинг зиммаларига катта мажбуриятлар юклайди.

Ушбу мажбуриятларини бажармаётган ота-оналар учун Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 47-моддасида жавобгарлик белгиланган. Ушбу моддага кўра ота-оналар ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар томонидан вояга етмаган болаларни тарбиялаш ва уларга таълим бериш борасидаги мажбуриятларни бажармаслик, шу жумладан, вояга етмаган болаларнинг маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этишига олиб келиши энг кам иш ҳақининг иккидан бир қисмидан уч бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлиши белгиланган.

Болаларнинг мажбурий умумий ўрта таълим, ўрта махсус, касб-ҳунар таълими олишига ота-оналар ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар томонидан тўсқинлик қилиш эса энг кам иш ҳақининг беш бараваридан ўн бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

Зокиржон Расулов

Қўрғонтепа тумани 1-сонли давлат

нотариал идораси катта нотариусиÂ