Янгиликлар
02
Солиқ маданияти –ҳуқуқий онгнинг бир кўриниш
Хар бир давлат ғазнаси албатта, солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар ҳамда божхона тўловлари асосида шакиллантирилади. Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни тўлаш натижасида давлат ва солиқ тўловчи (жисмоний ва юридик шахс) ўртасидаги ижтимоий муносабатлар вужудга келади.
Солиққа оид муносабатларини тартибга солиш учун бир қатор норматив ҳуқуқий-ҳужжатлар асосида солиқ тарғиботининг ҳуқуқий асослари белгилаб берилган. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексида солиқ органларидан тегишли ахборотларни олиш солиқ тўловчиларнинг ҳуқуқлари (СК 31-модда) сифатида акс эттирилган бўлса, “Давлат солиқ хизмати тўғрисида”ги қонунда солиқ тўловчиларга кўрсатиладиган ахборот-маслаҳат хизматлари соҳасини кенгайтириш давлат солиқ хизмати органларининг асосий вазифаларидан бири сифатида белгиланган.
Қонунчилигимиздаги мазкур нормалар орқали солиқ тўловчиларнинг солиқ маданиятини янада ошириш, солиқ тўловчиларнинг билим савиясини юксалтириш, пировардида натижада эса солиқ ва бошқа мажбурий тўловларни ихтиёрий равишда тўлашга асос бўлиб хизмат қилади.
Ривожланган мамлакатлар, жумладан, Япония, Жанубий Корея ва Германия давлатлари тажрибаси шуни кўрсатмоқдаки, солиқ маданиятининг юқори бўлиши жамоатчилик муносабатларининг (Public relations) кенг шаклланганлиги билан бевосита боғлиқдир. Шу билан биргаликда, мазкур давлатларла солиқ тўловчиларнинг ҳуқуқий онги ва давлат олдидаги мажбуриятини бажаришга маъсулият билан қарашлари билан ҳарактерланади.
Солиқ тўловчиларга солиқ ва бошқа мажбурий тўловларнинг моҳияти қанчалик тушунарли бўлса, улар мазкур мажбуриятларини онгли равишда амалга оширадилар. Вахоланки, бу борада солиқ тўловчиларга солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ўз вақтида тўлаш бўйича ахборот-маслаҳат хизматларини кўрсатиш, уларнинг солиқларни тўлаш борасидаги ҳуқуқий саводхонлигини ошириш муҳим аҳамият касб этади.
Солиқ маслаҳати хизматини кўрсатиш давлат солиқ органлари мустақил институтлар (consulting) томонидан амалга оширилади. Жумладан, Японияда ҳудудий (шаҳар ва туман) давлат солиқ идораларида телефон орқали 600 дан ортиқ солиқ маслаҳатчилари хизмат кўрсатади, солиқ хизмати ходимлари оғзаки, ёзма ва вебсайт орқали мурожаат қилган шахсларга ҳам алоҳида хизмат кўрсатадилар. Шунингдек, Японияда мустақил фаолият кўрсатувчи
70 мингга яқин малака сертификатига эга бўлган шахслар солиқ маслаҳати хизматлари кўрсатилади.
Бундан ташқари, Жанубий Кореяда Миллий солиқ хизмати таркибида солиқ тўловчиларнинг мурожаатлари билан ишлаш бўйича алоҳида Марказ ташкил этилган бўлиб, унда солиқ тизимида камида 10 йил ишлаган ва етарли тажрибага эга бўлган ходимларнинг фаолият юритиши белгилаб қўйилган.
Мамлакатимизда ҳам солиқ соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлар, солиқ тўловчиларга берилаётган имтиёз ва преференциялар солиқларнинг туб моҳиятини кенг жамоатчиликка етказиш ҳамда солиқ органлари билан солиқ тўловчилар ўртасидаги муносабатларнинг ошкоралигини таъминлаш борасидаги ишлар изчил олиб борилмоқда. Бунга мисол қилиб Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори билан ҳар бир давлат органлари ва мансабдор шахсларининг вертуал қабулхоналарини очилиши натижасида жисмоний ва юридик шаҳсларнинг солиқ қонунчилигига оид барча саволларига мазкур вертуал қабулхоналар орқали жавоб олишлари имконияти вужудга келди. Бунинг натижасида эса узоқ жойларда жойлашган хар бир жисмоний ва юридик шахсларнинг вақти ва маблағи тежалишига имкон яаратилди. Шунингдек, ушбу тизим орқали хар бир мурожаат бўйича қонун ҳужжатларида белгилаб ўтилган муддатдан четга чиқмаган ҳолда мурожаатларга жавоб берилмаоқда.
Шунингдек, 2006 йил 21 сентябрдаги қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Солиқ маслаҳати тўғрисида”ги қонуни билан солиқ маслаҳати соҳасидаги муносабатларни тартибга солиш мақсадида мамлакатимизда мустақил фаолият юритувчи солиқ маслаҳати хизмати жорий этилди.
Ўтган йиллар тажрибаси республикамизда мазкур соҳа фаолиятини ривожлантиришга зарурият бўлганлигини кўрсатди. Мамлакатимизда ушбу Қонунга мувофиқ, солиқ маслаҳати бўйича хизматларни кўрсатувчи тижорат ташкилотини ташкил этиш ва бу борадаги фаолиятни амалга ошириш учун барча ҳуқуқий асослар белгилаб қўйилди.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2007 йил
20 мартдаги “Солиқ маслаҳати соҳасини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 55-сонли қарори қабул қилинди. Низомга кўра, солиқ маслаҳати малака сертификатини олиш ва бекор қилиш тартиб қоидалари белгиланган “Солиқ маслаҳатчиси малака сертификатини олиш учун малака имтиҳонларини ташкил этиш ва ўтказиш тартиби тўғрисида”ги ва “Солиқ маслаҳатчиси малака сертификатини бериш, унинг амал қилишини тугатиш ва уни бекор қилиш тартиби тўғрисида”ги Низомлар ишлаб чиқилди (рўйхат рақами 1749 ва 1750-сон 2007 йил 17 декабрь).
У малака сертификатини олиш учун олий маълумотга эга бўлиб, солиқ маслаҳатчиларини тайёрлаш бўйича махсус ўқув курсларини ўтаган бўлиши, камида 5 йил, шу жумладан, камида 2 йил иқтисодий ёки юридик мутахассислик бўйича иш стажига эга бўлиши ҳамда белгиланган тартибда малака имтиҳонидан ўтиши керак.
Солиқ маслаҳатчилари ташкилоти:
• мижозга (ишонч билдирувчига) солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ҳисоблаб чиқариш ҳамда тўлаш масалалари бўйича маслаҳат беришни, солиқ солиш масалалари бўйича ҳужжатлар тузишда мижозга ёрдам кўрсатишни;
• судда, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва назорат қилувчи органларда солиқ солиш масалалари бўйича мижоз номидан ва унинг топшириғига биноан вакиллик қилишни;
• бухгалтерия ҳисобини йўлга қўйиш, тиклаш ва юритиш, молиявий ҳисобот тузиш, бухгалтерия ҳисоби, менежмент ва молия-хўжалик фаолиятининг бошқа масалалари бўйича консалтинг хизматлари кўрсатишни амалга ошириши мумкин.
Cолиқ маслаҳати хизматини янада ривожлантириш ва ушбу соҳада фаолият юритувчи субъектларни қўллаб-қувватлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 17 апрелдаги ПҚ-325-сонли қарори асосида солиқ маслаҳати хизматларини кўрсатувчи солиқ солишнинг соддалаштирилган тартибидаги микрофирма ва кичик корхоналар
2012 йилнинг 1 январига қадар ягона солиқ тўловини тўлашдан озод этилган.
Бир сўз билан айтганда, республикамизда мустақил солиқ маслаҳати хизматларини кўрсатиш бўйича барча ҳуқуқий асос ва имтиёзлар яратилган. Ушбу соҳадаги мавжуд ҳолат келгусида малака сертификатига эга бўлган солиқ маслаҳатчилари сонини, солиқ маслаҳати соҳасида хизмат кўрсатувчи субъектлар салмоғини ва улар томонидан амалга ошириладиган маслаҳат хизматлари ҳажмини янада кўпайтиришни тақозо этмоқда.
Фарғона вилоят адлия бошқармаси етакчи маслахатчиси
Эшонов Саидолимхон
Хабибуллохон ўғли