Yangiliklar
Инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларининг ҳимояси таъминланмоқда
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 апрелдаги “Давлат ҳуқуқий сиёсатини амалга оширишда адлия органлари ва муассасалари фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5415-сон Фармонига асосан, фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини мурожаатлар ва мониторинглар асосида аниқлаш, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш ҳамда давлат органлари ва ташкилотлари туман (шаҳар) тузилмаларининг қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ижросини ташкил этиш соҳасидаги фаолиятига услубий раҳбарлик қилиш ва мувофиқлаштириш адлия органлари фаолиятининг устувор вазифаларидан бири сифатида белгиланган.
Ушбу вазифалар ижросини таъминлашда адлия бўлимлари томонидан бир қатор эътиборга молик ишлар амалга оширилмоқда.
Хусусан, фуқароларнинг меҳнат ҳуқуқларига риоя этилиши, иш ҳақлари ўз вақтида тўланиши ва иш хақлари хисобланишида ходимларнинг розилигисиз пул маблағлари ушлаб қолиниши ҳамда меҳнат шартномасини бекор қилишда ва меҳнат таътилларини тайинлашда меҳнат қонунчилиги талабларига риоя этилмаётганлиги аҳволи ўрганилиб, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари тегишли тартибда адлия бўлимларининг тақдимномаси ёки судга киритилган даъво аризалари асосида тикланмоқда.
2019 йил давомида Бешариқ тумани адлия бўлимга фуқаролардан инсон ҳуқуқларига доир 45 та шикоят ва 149 та аризалар келиб тушди.
Шундан 45 та шикоятлар кўриб чиқилиб тўлиқ қаноатлантирилди, 149 та аризаларни кўриб чиқиш натижаларига кўра 148 таси қаноатлантирилди
1 та аризага ҳуқуқий тушунтириш берилди.
Аниқланган қонунбузилишларни бартараф этиш ва бунга олиб келувчи шарт шароитларни бартараф этиш тўғрисида 15 та тақдимномалар киритилди.
Шунингдек, ходимларга асосий меҳнат ҳуқуқлари, мажбурий меҳнат, меҳнат шартномаси, иш вақти, таътиллар, меҳнатга ҳақ тўлаш, интизомий жазолар, тиббий кўрик, аёллар ва ёшлар учун берилган имтиёзлар тўғрисида тарғибот-тадбири ўтказилди ҳамда ходимлар ўртасида уларнинг меҳнат ҳуқуқларига риоя этилиши аҳволи ўрганилди.
Ўрганишларда тумандаги давлат органлари ва ташкилотлари фаолиятида 2638 та қонунбузилиш ҳолатлари аниқланди.
Жумладан Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 232-моддаси 1-бандида кўрсатилган “ўн икки ёшга тўлмаган икки ва ундан ортиқ боласи ёки ўн олти ёшга тўлмаган ногирон боласи бор аёлларга ҳар йили уч иш кунидан кам бўлмаган муддат билан ҳақ тўланадиган қўшимча таътил берилиши” қонун талаблари Тиббиёт бирлашмаси томонидан бузилганлиги аниқланди.
Тиббиёт бирлашмасининг 15 нафар ходимлари қонунда белгиланган қўшимча таътилдан фойдаланишни таъминлашга амалий ёрдам берилиши тўғрисида мурожаат қилишди ва ушбу мурожаатлар қаноатлантирилиши таъминланди.
Шунингдек тумандаги давлат органлари ва ташкилотларида Ўзбекистон Республикаси Марказий банки ва Молия вазирлигининг 2001 йил 4 майдаги 189-В ва 41-сон қарори билан тасдиқланган “Ташкилотлар ва муассасалар томонидан ўз ходимларидан коммунал хизматлар учун ҳақни иш ҳақидан ушлаб қолиш кўринишида қабул қилиш тартиби тўғрисида”ги 1031-сонли низомнинг 2-банди талаблари бузилганлик ҳолатлари аниқланди.
Жумладан туман Тиббиёт бирлашмасининг 225 нафар, Ободонлаштириш бошқармасининг 115 нафар, Қишлоқ хўжалик бўлимининг 15 нафар, Ирригация бўлимининг 55 нафар ходимларидан ариза олмаган ҳолда уларнинг розилигисиз иш хақидан ушлаб қолиниб ушланган маблағларни коммунал тўловларга ўтказиб келинган.
Аниқланган ушбу қонунбузилиш ҳолатлари юзасидан Фарғона вилояти Бандлик бошқармасига 3 нафар масъул мансабдор шахсларни маъмурий жавобгарликка тортиш юзасидан таклифлар юборилиб маъмурий жазо чоралари қўлланилиши таъминланди.
Бешариқ туман адлия
бўлими бош маслаҳатчиси
Б.Абдужабборов.
Миллий қонунчилигимизда инсонийлик
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 апрелдаги “Ўзбекистон Республикаси адлия вазирлиги фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-3666-сон Қарори билан Адлия вазирлигининг асосий вазифалари ва фаолияти йўналишлари белгилаб берилган бўлиб, улардан бири фуқароларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш бўйича чораларни амалга ошириш қайд этилган.
Жумладан фуқаро Джалилова Лилия Усеиновна Қувасой шаҳар адлия бўлимига мурожаат қилиб, БТПЖ Қувасой шаҳар бўлими томонидан ўзига тайинланган пенсиядан 21 897 287 (йигирма бир миллион саккиз юз тўқсон етти минг икки юз саксон етти) сўмга чегирма қўйилиб, кам тўлаётганликларини, бу қарздорликда унинг айби йўқлигини, мазкур ҳолатни суд орқали қайта кўриб чиқиб, БТПЖ Қувасой шаҳар бўлимининг 29.11.2018 йилдаги 68-сонли қарорини қонунга хилоф деб топиб, адолатли қарор чиқарилишида амалий ёрдам беришни сўраган. Фуқаро Л.Джалилова 1948 йил 16 апрель куни Қувасой шаҳрида туғилган, миллати татар, II-гуруҳ ногирони ва ҳозирда Қувасой шаҳар, Гулистон МФЙ, Б.Машраб кўчаси, 10-уйда I-гуруҳ ногирони бўлган турмуш ўртоғи билан бирга яшаб келмоқда. Л.Джалилова соғлиғи ёмонлиги сабабли 25.02.1998 йилда II-гурух ногиронлик билан пенсия тайинлашни сўраб Ижтимоий таъминот Қувасой шаҳар бўлимига мурожаат қилган. Тақдим этган ҳужжатларини кўриб чиқиб 13.02.1998 йилдан 3571 сўм миқдорида II-гуруҳ ногиронлик пенсияси тайинлаган. Шундан сўнг, Фуқаро Л.Джалилованинг пенсия миқдори Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармонларига асосан босқичма-босқич оширилиб келинган. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 13.10.2018 йилдаги ПФ-5553-сон Фармонига асосан фуқаронинг пенсия миқдори 01.11.2018 йилдан бошлаб 1 265 035,20 сўмга етказилган. БТПЖ Қувасой шаҳар бўлими 2018 йил декабр ойида Фуқаро Л.Джалилованинг пенсия миқдорини камайтириб қўйишди. Бунинг сабабини сўраб мурожаат қилганида Фуқаро Л.Джалилованинг мурожаатига жавобан берилган маълумотномада Пенсия жамғармаси маблағларини мақсадли ва манзилли сарфланиши юзасидан бўлимда ўтказилган текшириш жараёнидан унга тегишли пенсия йиғма жилди ўрганилганда пенсия миқдорини ҳисоблаш жараёнида инобатга олинган 1993-1997 йиллардаги иш хақлари бир йиллиги жамланиб январь ойига хато киритилганлиги, 1993-1997 йиллардаги ишлаб олган ойлик иш ҳақи миқдорлари ойма-ой киритилганда бир ойлик пенсия миқдори 1 265 036 сўмдан 902 429,69 сўмга камайганлиги, натижада ўтган даврлар учун (13.02.1998 йилдан 30.11.2018 йилга қадар) жами 21 897 287 сўм миқдорда жамғарма маблағлари ортиқча тўланганлигини, БТПЖ Қувасой шаҳар бўлимининг 29.11.2018 йилдаги 68-сонли қарори билан пенсия миқдорига 30 фоиз миқдорида чегирма қўйиш орқали ундиришга қаратилганлиги маълум қилинган. Шунингдек, Фуқаро Л.Джалилова 1998 йилда II-гуруҳ ногиронлик пенсияси тайинлашни сўраб мурожаат қилганида барча иш ҳақларини ойма ой кўрсатилган ҳолда маълумотнома тақдим этган. Ваҳолангки шундан сўнг фуқаро Л.Джалилова пенсия жамғармасига пенсия миқдорини қайта ҳисоблашларини сўраб мурожаат қилмаган.
Ўзбекистон Республикасининг “Фуқароларнинг давлат пенсия таъминоти тўғрисида”ги Қонуни 65-моддаси б-банди 2-хат боши қоидасига кўра, пенсионер Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси туман (шаҳар) бўлимининг пенсиядан ортиқча тўланган суммаларни ушлаб қолиш тўғрисидаги қароридан норози бўлган тақдирда, аниқланган қарздорлик суд тартибида, бироқ унинг аниқланиш санасидан уч йилдан кўп бўлмаган давр учун ундирилади. Амалда ундирувчи БТПЖ Қувасой шаҳар бўлими томонидан мурожаатчини хабардор қилмай, юқоридаги қоидалар қўпол равишда бузилиб, 2018 йил 29 ноябрдаги 68-сонли қарори билан 1998 йил 13 февралдан 2018 йил 30 ноябргача бўлган давр учун 21 897 287 (йигирма бир миллион саккиз юз тўқсон етти минг икки юз саксон етти) сўм ортиқча тўланган деб асосиз (ноқонуний) ҳисобланган ва 30 фоиз миқдорида чегирма қўйишга нотўғри хулоса қилинган. Ўзбекистон Республикаси молия вазирининг 2016 йил 5 октябрдаги 77-сон буйруғи билан тасдиқланган “Пенсия, нафақа ва бошқа тўловлардан чегирма қилиш тартиби тўғрисида”ги Йўриқноманинг 11-банди 3-хат бошида “техник хато” деб, дастурий таъминотга маълумотларни нотўғри киритиш билан боғлиқ хато эътироф этилиши белгиланган. Бундай хато деб, шунингдек пенсия таъминотига оид имтиёзларни қўллашда нотўғри шарҳлаш (услубий китоб, қўлланма ва кўрсатма хатлар фойдаланган ҳолда), пенсия ҳисоблаш учун қўлланиладиган иш ҳақини қайта ҳисоблашда коэффициентларни нотўғри танлаш, пенсия ва нафақаларни ҳисоблаш учун бошланғич маълумотларни нотўғри кўрсатиш, пенсия ва нафақаларни икки маротаба ўтказиб юбориш, бир давр учун бир нечта асосларга кўра тўлашни амалга ошириш ва қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳисоб-китоб қоидаларига риоя этмаслик ҳам тушунилади.
Мазкур йўриқноманинг 12-банди қоидасига кўра комиссия қарори асосида чегирмалар қуйидаги миқдорларда амалга оширилади:
ҳисоблашдаги ёки бошқа техник хато оқибатида – 10 фоиз. Мазкур ҳолатда БТПЖ Қувасой шаҳар бўлими томонидан 2018 йил 29 ноябрдаги 68-сонли қарорининг асос қисмида “дастурий таъминотга маълумотларни нотўғри киритиш” баён қилинган бўлсада, 30 фоиз миқдорида чегирма қўйишга нотўғри қарор қилинган.Бундан ташқари БТПЖ Қувасой шаҳар бўлимининг 29.11.2018 йилдаги 68-сонли қарорига асос ҳисобланган, бўлимда ўтказилган текширишда аниқланган ортиқча тўлов жадвалида “Хато камчилик сабаби: Иш ҳақлари дастурга нотўғри киритилиши натижасида ортиқча тўлов” – деб баён этилган. Бу ҳолатда қонунчилик ва ҳуқуқий мантиқийлик хато тайинланиш сабабли келиб чиққан барча оқибатларнинг хато эканлигини англатади, яъни хато тайинлаш хато тўловни келтириб чиқарган. Бу ҳолатда Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 6 декабрдаги “Ўзбекистон Республикасининг 2019 йилги асосий макроиқтисодий кўрсаткичлари прогнози ва Давлат бюджети параметрлари ҳамда 2020-2021 йилларга бюджет мўлжаллари тўғрисида”ги ПҚ-4086-сон Қарори 28-банди, 2-хатбошисида Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигига 2019 йил 1 январь ҳолатига пенсияларни тўғри тўлаш бўйича текширишлар натижасида аниқланган фуқароларга ортиқча тўланган пенсия суммаси қолдиқларини ҳисобдан чиқариш вазифаси топширилган.
Мазкур қарор ижроси юзасидан тегишли тартибда БТПЖ Қувасой шаҳар бўлими томонидан 2018 йил 29 ноябрдаги 68-сонли қарори билан фуқаро Л.Джалиловага пенсияни тўғри тўлаш бўйича текширишлар натижасида 1998 йил 13 февралдан 2018 йил 30 ноябргача бўлган давр учун аниқланган 21 897 287 (йигирма бир миллион саккиз юз тўқсон етти минг икки юз саксон етти) сўм ортиқча тўланган пенсия суммаси қолдиқларини ҳисобдан чиқариш лозим бўлади.
Юқоридагиларга кўра ва қонунчиликда белгиланган тартибда фуқаро Л.Джалилованинг мурожаатини мазмунан кўриб чиқиш ва конституциявий ҳамда фуқаровий ҳуқуқларини амалга оширишда амалий ёрдам бериш мақсадида, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 апрелдаги ПҚ-3666-сон қарори билан тасдиқланган “Адлия вазирлиги тўғрисида”ги Низомга асосан Қувасой шаҳар адлия бўлими томонидан шаҳар маъмурий судига мансабдор шахс хатти-ҳаракатини қонунга хилоф деб топиш юзасидан шикоят аризаси киритилди ва миллий қонунчилигимизнинг инсонийлик тамойилиги асосланган ҳолда БТПЖ Қувасой шаҳар бўлимининг 29.11.2018 йилдаги 68-сонли қарорини қонунга хилоф деб топишни;
БТПЖ Қувасой шаҳар бўлими зиммасига ижтимоий адолат ва инсонийлик принципларини инобатга олиб фуқаро Л.Джалилованинг пенсия миқдоридан аниқланган ортиқча тўлов миқдорини (қарздорликни) ҳисобдан чиқариш мажбуриятини юклаб бериш сўралди.
2019 йил 30 апрель куни Қува туман маъмурий суд томонидан Қувасой шаҳар маъмурий суди биносида бўлиб ўтган суд мажлисида адлия бўлимининг фуқаро Л.Джалилованинг манфаатларини кўзлаб киритган мазкур талаблари қаноатлантирилди.
Изоҳ ўрнида шуни айтиш лозимки қонунлар инсон омили ва инсонийлик тамойилини устун қўйиши – ҳуқуқни тўғри қўллаш амалиётини изчил ва бир хилдалигини таъминлашда эътибор бериш лозим бўлган демократик ҳуқуқий давлатнинг муҳим жихатларидан биридир. Бунда миллий ҳуқуқ тизимнинг роман-герман ҳуқуқ оиласига мансублигидан англо-саксон ҳуқуқ оиласига кўчиб ўтишини (суд прецеденти устун бўлиб қолишини) олдини олиш, шахсни давлат муассасалари, ташкилотлари ва корхоналари томонидан “судга бор” “судни қарори керак”, “буни фақат суд хал қилади” қабилидаги рад этишларига нисбатан чек қўйиш, аниқ ёки мавҳум бўлган ҳуқуқий норма – қоидаларини агар у жамият ва ўзга шахслар манфаатига дахл қилмаса мурожааат қилувчи шахснинг фойдасига ёки ҳуқуқлари тикланишиги талқин этиш лозим бўлади.
Қувасой шаҳар адлия бўлими
бош маслаҳатчиси
3-даражали юрист Э.Комилов
Инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларининг ҳимояси – устувор вазифа
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 апрелдаги “Давлат ҳуқуқий сиёсатини амалга оширишда адлия органлари ва муассасалари фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5415-сон Фармонига асосан фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини мурожаатлар ва мониторинглар асосида аниқлаш, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш ҳамда давлат органлари ва ташкилотлари туман (шаҳар) тузилмаларининг қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ижросини ташкил этиш соҳасидаги фаолиятига услубий раҳбарлик қилиш ва мувофиқлаштириш адлия органлари фаолиятининг устувор вазифаларидан бири сифатида белгиланган.
Мазкур вазифалар ижросини таъминлашда Учкўприк туман адлия бўлими ходимлари томонидан бир қатор ижобий ишлар амалга оширилиб келинмоқда.
Жумладан, Учкўприк тумани Тўқсонқовун қишлоғида яшовчи фуқаро Эргашев Хайитбойнинг Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимининг пенсиясидан 4.999.050 сўм ушлаб қолиш ҳақидаги
2017 йил 20 ноябрдаги 109-сонли қароридан норози бўлиб қилган мурожаати ўрганиб чиқилиб, бўлим томонидан фуқаро манфаатини кўзлаб Учкўприк тумани Маъмурий судига “БТПЖ Учкўприк тумани бўлимининг қарорини қисман ҳақиқий эмас деб топиш ҳақида” шикоят ариза киритилди. Суднинг ҳал қилув қарорига асосан шикоят ариза қаноатлантирилиб, Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимининг
2017 йил 20 ноябрдаги 109-сонли қарори қисман бекор қилинди, Х.Эргашев
2006-2016-йилларда аниқланган қарздорликдан озод этилди. Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимига Х.Эргашевнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини бузилишини бартараф этиш мажбурияти юклатилди. Фуқаронинг бузилган ҳуқуқлари тикланди.
Худди шундай, Учкўприк тумани Қоракўл қишлоғида яшовчи фуқаро Эргашев Назирнинг Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимининг пенсиясидан 10.981.662 сўм ушлаб қолиш ҳақидаги
2018 йил 25 майдаги 71-сонли қароридан норози бўлиб қилган мурожаати ўрганиб чиқилиб, бўлим томонидан фуқаро манфаатини кўзлаб Учкўприк тумани Маъмурий судига “БТПЖ Учкўприк тумани бўлимининг қарорини қисман ҳақиқий эмас деб топиш ҳақида” шикоят ариза киритилди. Суднинг ҳал қилув қарорига асосан шикоят ариза қаноатлантирилиб, Н.Эргашев
2009-2016-йилларда аниқланган қарздорликдан озод этилди. Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимига Н.Эргашевнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини бузилишини бартараф этиш мажбурияти юклатилди.
Худди шу каби фуқаролар Султонова Мухаббат Махмудовнанинг, Қўлдашев Эминжоннинг, Темирова Хамрансанинг, Абдураимов Хужамбердининг, Тошматова Турсунойнинг, Олимова Саломатойнинг, Тешабоев Расулжоннинг, Джалилова Раънохоннинг, Сайдалиева Одинахоннинг, Кимсанова Ойдинсанинг, Норматова Зебинсанинг, Абдурахмонова Жамиланинг, Абдуллаева Бусоранинг Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимининг пенсиясидан маблағ ушлаб қолиш ҳақидаги қароридан норози бўлиб қилган мурожаатлари ўрганиб чиқилиб, бўлим томонидан фуқаролар манфаатини кўзлаб Учкўприк тумани Маъмурий судига “БТПЖ Учкўприк тумани бўлимининг қарорини қисман ҳақиқий эмас деб топиш ҳақида” шикоят аризалар киритилди. Суднинг ҳал қилув қарорларига асосан шикоят аризалар қаноатлантирилиб, 15 нафар фуқароларнинг бузилган ҳуқуқлари тикланди.
Унутманг инсон ҳуқуқлари энг олий қадриятдир, уларни ҳимоя қилиш адлия органларининг устувор вазифасидир.
Ф.Ф. Мамажонов
Учкўприк туман адлия
бўлими етакчи маслаҳатчиси
Хар бир давлат ғазнаси албатта, солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар ҳамда божхона тўловлари асосида шакиллантирилади. Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни тўлаш натижасида давлат ва солиқ тўловчи (жисмоний ва юридик шахс) ўртасидаги ижтимоий муносабатлар вужудга келади.
Солиққа оид муносабатларини тартибга солиш учун бир қатор норматив ҳуқуқий-ҳужжатлар асосида солиқ тарғиботининг ҳуқуқий асослари белгилаб берилган. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексида солиқ органларидан тегишли ахборотларни олиш солиқ тўловчиларнинг ҳуқуқлари (СК 31-модда) сифатида акс эттирилган бўлса, “Давлат солиқ хизмати тўғрисида”ги қонунда солиқ тўловчиларга кўрсатиладиган ахборот-маслаҳат хизматлари соҳасини кенгайтириш давлат солиқ хизмати органларининг асосий вазифаларидан бири сифатида белгиланган.
Қонунчилигимиздаги мазкур нормалар орқали солиқ тўловчиларнинг солиқ маданиятини янада ошириш, солиқ тўловчиларнинг билим савиясини юксалтириш, пировардида натижада эса солиқ ва бошқа мажбурий тўловларни ихтиёрий равишда тўлашга асос бўлиб хизмат қилади.
Ривожланган мамлакатлар, жумладан, Япония, Жанубий Корея ва Германия давлатлари тажрибаси шуни кўрсатмоқдаки, солиқ маданиятининг юқори бўлиши жамоатчилик муносабатларининг (Public relations) кенг шаклланганлиги билан бевосита боғлиқдир. Шу билан биргаликда, мазкур давлатларла солиқ тўловчиларнинг ҳуқуқий онги ва давлат олдидаги мажбуриятини бажаришга маъсулият билан қарашлари билан ҳарактерланади.
Солиқ тўловчиларга солиқ ва бошқа мажбурий тўловларнинг моҳияти қанчалик тушунарли бўлса, улар мазкур мажбуриятларини онгли равишда амалга оширадилар. Вахоланки, бу борада солиқ тўловчиларга солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ўз вақтида тўлаш бўйича ахборот-маслаҳат хизматларини кўрсатиш, уларнинг солиқларни тўлаш борасидаги ҳуқуқий саводхонлигини ошириш муҳим аҳамият касб этади.
Солиқ маслаҳати хизматини кўрсатиш давлат солиқ органлари мустақил институтлар (consulting) томонидан амалга оширилади. Жумладан, Японияда ҳудудий (шаҳар ва туман) давлат солиқ идораларида телефон орқали 600 дан ортиқ солиқ маслаҳатчилари хизмат кўрсатади, солиқ хизмати ходимлари оғзаки, ёзма ва вебсайт орқали мурожаат қилган шахсларга ҳам алоҳида хизмат кўрсатадилар. Шунингдек, Японияда мустақил фаолият кўрсатувчи
70 мингга яқин малака сертификатига эга бўлган шахслар солиқ маслаҳати хизматлари кўрсатилади.
Бундан ташқари, Жанубий Кореяда Миллий солиқ хизмати таркибида солиқ тўловчиларнинг мурожаатлари билан ишлаш бўйича алоҳида Марказ ташкил этилган бўлиб, унда солиқ тизимида камида 10 йил ишлаган ва етарли тажрибага эга бўлган ходимларнинг фаолият юритиши белгилаб қўйилган.
Мамлакатимизда ҳам солиқ соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлар, солиқ тўловчиларга берилаётган имтиёз ва преференциялар солиқларнинг туб моҳиятини кенг жамоатчиликка етказиш ҳамда солиқ органлари билан солиқ тўловчилар ўртасидаги муносабатларнинг ошкоралигини таъминлаш борасидаги ишлар изчил олиб борилмоқда. Бунга мисол қилиб Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори билан ҳар бир давлат органлари ва мансабдор шахсларининг вертуал қабулхоналарини очилиши натижасида жисмоний ва юридик шаҳсларнинг солиқ қонунчилигига оид барча саволларига мазкур вертуал қабулхоналар орқали жавоб олишлари имконияти вужудга келди. Бунинг натижасида эса узоқ жойларда жойлашган хар бир жисмоний ва юридик шахсларнинг вақти ва маблағи тежалишига имкон яаратилди. Шунингдек, ушбу тизим орқали хар бир мурожаат бўйича қонун ҳужжатларида белгилаб ўтилган муддатдан четга чиқмаган ҳолда мурожаатларга жавоб берилмаоқда.
Шунингдек, 2006 йил 21 сентябрдаги қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Солиқ маслаҳати тўғрисида”ги қонуни билан солиқ маслаҳати соҳасидаги муносабатларни тартибга солиш мақсадида мамлакатимизда мустақил фаолият юритувчи солиқ маслаҳати хизмати жорий этилди.
Ўтган йиллар тажрибаси республикамизда мазкур соҳа фаолиятини ривожлантиришга зарурият бўлганлигини кўрсатди. Мамлакатимизда ушбу Қонунга мувофиқ, солиқ маслаҳати бўйича хизматларни кўрсатувчи тижорат ташкилотини ташкил этиш ва бу борадаги фаолиятни амалга ошириш учун барча ҳуқуқий асослар белгилаб қўйилди.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2007 йил
20 мартдаги “Солиқ маслаҳати соҳасини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 55-сонли қарори қабул қилинди. Низомга кўра, солиқ маслаҳати малака сертификатини олиш ва бекор қилиш тартиб қоидалари белгиланган “Солиқ маслаҳатчиси малака сертификатини олиш учун малака имтиҳонларини ташкил этиш ва ўтказиш тартиби тўғрисида”ги ва “Солиқ маслаҳатчиси малака сертификатини бериш, унинг амал қилишини тугатиш ва уни бекор қилиш тартиби тўғрисида”ги Низомлар ишлаб чиқилди (рўйхат рақами 1749 ва 1750-сон 2007 йил 17 декабрь).
У малака сертификатини олиш учун олий маълумотга эга бўлиб, солиқ маслаҳатчиларини тайёрлаш бўйича махсус ўқув курсларини ўтаган бўлиши, камида 5 йил, шу жумладан, камида 2 йил иқтисодий ёки юридик мутахассислик бўйича иш стажига эга бўлиши ҳамда белгиланган тартибда малака имтиҳонидан ўтиши керак.
Солиқ маслаҳатчилари ташкилоти:
• мижозга (ишонч билдирувчига) солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ҳисоблаб чиқариш ҳамда тўлаш масалалари бўйича маслаҳат беришни, солиқ солиш масалалари бўйича ҳужжатлар тузишда мижозга ёрдам кўрсатишни;
• судда, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва назорат қилувчи органларда солиқ солиш масалалари бўйича мижоз номидан ва унинг топшириғига биноан вакиллик қилишни;
• бухгалтерия ҳисобини йўлга қўйиш, тиклаш ва юритиш, молиявий ҳисобот тузиш, бухгалтерия ҳисоби, менежмент ва молия-хўжалик фаолиятининг бошқа масалалари бўйича консалтинг хизматлари кўрсатишни амалга ошириши мумкин.
Cолиқ маслаҳати хизматини янада ривожлантириш ва ушбу соҳада фаолият юритувчи субъектларни қўллаб-қувватлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 17 апрелдаги ПҚ-325-сонли қарори асосида солиқ маслаҳати хизматларини кўрсатувчи солиқ солишнинг соддалаштирилган тартибидаги микрофирма ва кичик корхоналар
2012 йилнинг 1 январига қадар ягона солиқ тўловини тўлашдан озод этилган.
Бир сўз билан айтганда, республикамизда мустақил солиқ маслаҳати хизматларини кўрсатиш бўйича барча ҳуқуқий асос ва имтиёзлар яратилган. Ушбу соҳадаги мавжуд ҳолат келгусида малака сертификатига эга бўлган солиқ маслаҳатчилари сонини, солиқ маслаҳати соҳасида хизмат кўрсатувчи субъектлар салмоғини ва улар томонидан амалга ошириладиган маслаҳат хизматлари ҳажмини янада кўпайтиришни тақозо этмоқда.
Фарғона вилоят адлия бошқармаси етакчи маслахатчиси
Эшонов Саидолимхон
Хабибуллохон ўғли
Ҳурматли тадбиркорлар, Адлия вазирлиги томонидан 2019 йил октябрь ойи давомида “Адлия тадбиркорга дўст” лойиҳаси доирасида тадбиркорлик субъектларини ҳомийлик ва хайрия ёрдами кўрсатиш ишларига мажбурий жалб қилиш, уларга нисбатан маъмурий ва бошқа чораларни қўллаш таҳдиди остида йиғилишлар ва бошқа тадбирларни ўтказиш ҳолатларини аниқлаш бўйича аноним сўровлар ўтказилиши назарда тутилган.
Сўровнома аноним равишда ёки шахсингизни кўрсатган ҳолда иштирок этилади. Шахсини кўрсатган иштирокчиларнинг тадбиркорлик ҳуқуқларини тиклаш юзасидан чоралар кўрилади.
Сўровда қуйидаги http://bit.ly/2lSYnc5 ҳавола орқали иштирок этишингиз мумкин.
Сўровда фаол иштирок этишингизни сўраймиз.
(Эслатма: тадбиркорлик субъектларини ҳомийликка ва бошқа тадбирларга мажбурий жалб этиш учун Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 2414-моддасида ҳамда Жиноят кодекси 1924-моддасида жавобгарлик белгиланган.)
“Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш – олий даражадаги вазифадир”
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 апрелдаги “Давлат ҳуқуқий сиёсатини амалга оширишда адлия органлари ва муассасалари фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5415-сон Фармонига асосан, ҳуқуқий тарғибот ва фуқароларнинг ҳуқуқий онгини оширишнинг замонавий ва таъсирчан услубларини жорий қилиш, уларга қабул қилинаётган қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар мазмун-моҳияти ва аҳамиятини етказиш, аҳолининг ҳуқуқий саводсизлигига барҳам бериш бўйича чора-тадбирларни амалги ошириш белгиланган адлия органлари фаолиятининг устувор йўналишларидандан бири сифатида белгиланган.
Ушбу вазифалар ижросини таъминлашда адлия органлари томонидан ҳам бир қатор эътиборга молик ишлар амалга оширилиб келинмоқда.
Масалан, Фарғона шаҳар мисолида оладиган бўлсак, бўлим ходимлари томонидан шаҳардаги барча давлат органлари ва ташкилотларида уларнинг ишчи ходимлари билан давра суҳбатлари ва семинарлар ўтказилиб, уларга мавжуд ва янги қабул қилинаётган норматив ҳуқуқий ҳужжатларнинг мазмун ва моҳияти қисқа тушунарли ва содда тилда тушунтирилиб, уларнинг ҳуқуқий онги ва маданиятини оширилиши, жиноятчилик, коррупция ва тартиббузарликларга қарши муросасизлик руҳида тарбияланиши учун тарғибот тадбирлари амалга оширилиб келинмоқда. Шу билан бирга ўтказилаётган тарғибот тадбирларида меҳнат жамоалари ходимлари ва аҳолига меҳнат қонунчилиги, аёлларнинг ҳуқуқлари, мажбурий меҳнат, меҳнат шартномаси, иш ҳақи, компенсация тўловлари, меҳнат таътиллари, иш ҳақидан ушлаб қолиш кабилар ҳақида батафсил тушунтириш ишлари амалга ошириб келинмоқда.
Бундан ташқари асосий эътибор фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини мурожаатлар ва сўров йўли билан ўрганиш орқали ҳал қилишга эътибор қаратилмоқда.
2019 йилнинг ўтган даври мобайнида Фарғона шаҳар ХТБ га қарашли 12-ўрта таълим мактаби ўқитувчи М.Ханазарова, Г.Собирова, 26-ўрта таълим мактаби ўқитувчиси Х.Хомидова, Т.Хусанова, Ш.Юлдашеваларнинг ўзлари ишлаб турган мактаб ҳудудидан 5,0 км узоқликда яшовчи ногирон вояга етмаган болаларнинг яшаш хонадонига бориб, мактаб дарсликлари асосида таълим бериб келиши натижасида йўл ҳақи компенсацияси
2015/2016, 2016/2017, 2017/2018 ўқув йиллари учун жами 7 119 000 сўм йўл компенсация суммалари тўланмасдан келинаётганлиги аниқланиб, фуқаролик ишлари бўйича Фарғона туманлараро судига шаҳар адлия бўлими томонидан даъво аризалари киритилиб, шу суднинг жорий йил январ ойидаги суд буйруқлари билан қаноатлантирилиб, Мажбурий ижро бюроси Фарғона шаҳар бюроси томонидан ижроси тўлиқ таъминланиб, ўқитувчиларга юқоридаги компенсация суммалари тўлиқ ундириб берилиши таъминланди. Чунки, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги, Халқ таълими вазирлиги, Молия вазирлигининг 2013 йил 28 январдаги 5-СП, 3, 10-сон қарори (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 05.03.2013 йилда 2435-сон билан рўйхатга олинган) ва ушбу қарор билан тасдиқланган “Уйда ижтимоий ёрдам хизмати ходимлари ҳамда ногирон болаларни уйида ўқитганлик учун умумтаълим мактабларининг ўқитувчиларига йўл ҳақи компенсацияси тайинлаш ва тўлаш тартиби тўғрисида”ги Низомга мувофиқ йўл ҳақи компенсацияси тайинлаш ва тўлаш тартиби белгиланган бўлиб, Низомнинг 1-боб, 1-бандига кўра, уйда ижтимоий ёрдам хизмати ходимлари ҳамда болаларни уйида ўқитганлик учун умумтаълим мактабларининг ўқитувчиларига ойлик йўл компенсацияси миқдори энг кам ойлик иш ҳақининг 100 фоизи миқдорида белгиланиши, компенсацияни тайинлаш мактаб ўқитувчиларига – мактабдан ўқитилаётган ўқувчининг яшаш жойигача камида 1,5 километр масофа бўлганда уйда ўқитилаётган бир нафар ўқувчи учун энг кам ойлик иш ҳақининг 100 фоизи миқдорида амалга оширилиши белгиланган.
Шунингдек, бўлим томонидан ишчи ҳодимларнинг меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича ҳам бир қанча ишлар амалга оширилди.
Жумладан, бўлимга 2019 йилнинг июнь ойида Фарғона кўприклардан фойдаланиш унитар корхонасининг 13 нафар ишчи ҳодимлари мурожаат этиб, корхона томонидан уларга 2019 йилнинг феврал, март, май ойлари учун иш ҳақлари тўлаб берилмасдан келинаётганлигинини маълум қилиб, кечиктирилаётган иш ҳақларини ундирилишида амалий ёрдам беришни сўраган.
Сизга маълумки, Меҳнат Кодексининг 154-моддасида иш берувчи ўзининг молиявий ҳолатидан қатъий назар, ходимга бажарган иши учун иш ҳақи белгиланган меҳнат ҳақи шартларига мувофиқ бериши, ушбу кодекснинг 161-моддасида эса, ходимларнинг иш ҳақлари берилиши ярим ойда бир мартадан кам бўлиши мумкин эмаслиги кўрсатиб ўтилган.
Бўлим томонидан сўров орқали ўрганилганда Фарғона кўприклардан фойдаланиш унитар корхонаси томонидан 2019 йилнинг феврал, март, апрел ва май ойлари учун корхонада ишловчи 102 нафар ходимларга жами 164 936 540 сўм иш ҳақлари қонунчиликка зид равишда ўз вақтида тўланмасдан келинаётганлиги аниқланди. Аниқланган қонунбузилиш ҳолати юзасидан корхонага бўлимнинг 2019 йил 27 июндаги тақдимномаси киритилиб, юқоридаги мурожаат қилган 13 нафар ишчи ҳодимларнинг иш ҳақларини ундириш юзасидан фуқаролик ишлари бўйича Фарғона туманлараро судига даъво аризалари киритилиб, шу суднинг 2019 йил июль ойидаги 13 та суд буйруғлари билан жами: 33 035 719 сўм ундириш белгиланиб, ижро учун мажбурий ижро бюроси Фарғона шаҳар бўлимига юборилиши таъминланди.
Шундай ҳолат, Фарғона вилоят “Иссиқлик манбаи” ишлаб чиқариш давлат бошқармасида кузатилган. 2019 йилнинг июнь ойида бошқарманинг 18 нафар ишчи ҳодимлари мурожаат этиб, корхона томонидан уларга 2019 йилнинг феврал, март, май ойлари учун иш ҳақлари тўлаб берилмасдан келинаётганлигинини маълум қилиб, кечиктирилаётган иш ҳақларини ундирилишида амалий ёрдам беришни сўраган.
Бўлим томонидан сўров орқали ўрганилганда Фарғона вилоят “Иссиқлик манбаи” ишлаб чиқариш давлат бошқармаси томонидан
2019 йилнинг феврал, март, апрел ва май ойлари учун корхонада ишловчи
63 нафар ходимларга жами 185 584 118 сўм иш ҳақлари қонунчиликка зид равишда ўз вақтида тўланмасдан келинаётганлиги аниқланди. Аниқланган қонунбузилиш ҳолати юзасидан корхонага бўлимнинг 2019 йил 10 июлдаги тақдимномаси киритилиб, юқоридаги мурожаат қилган 18 нафар ишчи ҳодимларнинг иш ҳақларини ундириш юзасидан фуқаролик ишлари бўйича Фарғона туманлараро судига даъво аризалари киритилиб, шу суднинг
2019 йил июль ойидаги 18 та суд буйруғлари билан жами: 66 953 006 сўм ундириш белгиланиб, ижро учун мажбурий ижро бюроси Фарғона шаҳар бўлимига юборилиши таъминланди.
Фарғона шаҳар адлия бўлими
бошлиғи Д.Х.Ахмедов
ОДАМ САВДОСИГА КАРШИ КУРАШ: УНИНГ КЕЛИБ ЧИҚИШ САБАБЛАРИ, ОЛДИНИ ОЛИШ ВА ОДАМ САВДОСИГА ЧЕК КЎЙИШ МАСАЛАЛАРИ
Одам савдоси – ижтимоий, иқтисодий, маданий ва бошқа омиллар билан чамбарчас боғлиқ бўлган ёки бевосита уларнинг таъсири остида юзага келадиган мураккаб ижтимоий ҳодисадир. Мазкур факторларнинг кўпчилиги одам савдосининг алоҳида кўринишларигагина таъсир ўтказади. Лекин одам савдосининг барча жиҳатларини қамраб олувчи ва унинг барча босқичларида иштирок этувчи омиллар ҳам анчагина. Ана шундай одам савдосини юзага келишидаги омиллардан бирининг мазмуни шундан иборатки, одам савдогарлари аввал бошиданоқ қурбонларнинг хорижга кетиш орзусидан фойдаланишга ҳаракат қиладилар. Уларни бу йўлда алдайдилар, дарҳол ўз назорат остига олишга ҳаракат қиладилар, ҳамкорлик қилишга ваъда берадилар. Натижада эса алданган қурбонлар ўзлари хоҳламаган бутунлай бошқа минтақада, бошқа давлатда пайдо бўладилар.
Жаҳон ҳамжамиятида одам савдосининг юзага келишидаги маҳаллий шарт-шароит билан боғлиқ бўлган омиллар ҳам мавжуд. Уларга масалан, камбағаллик, жабр-зулм, инсон ҳуқуқларининг, ижтимоий-иқтисодий имкониятларнинг йўқлиги, турли можаролар киради. Сиёсий беқарорлик, милитаризм, фуқаровий тартибсизликлар, ички қуролли низолар ёки табиий офатлар одам савдоси сонининг ортишига сабаб бўлади.
Ўз-ўзидан маълумки, бундай омиллар инсонларни одам савдогарларининг қўлига бориб тушишида “етакловчи куч” бўлиб хизмат қилади. Масалан, бойлик ва камбағаллик каби нисбий тушунчалар инсонлар мигарацияси ва одам савдоси юзага келишида катта роль ўйнайди. Инсонлар камбағаллик унчалик сезилмайдиган бошқа юртларга кўчиб кетишга ҳаракат қиладилар. Айниқса, ривожланаётган мамлакатлардаги оммавий радиоэшиттириш воситалари, телекоммуникация, шунингдек Интернет инсонларни бошқа юртга кетиш иштиёқини кучайтирмоқда.
Айрим давлатлардаги маданий урф-одатлар ҳам одам савдосига ўзининг ҳиссасини қўшмоқда. Масалан, жамиятда аёллар ва қиз болаларнинг камситилиши, камбағал оилалардаги болаларни бой, ўзига тўқ бўлган қариндошларга, дўстларга бериб юбориш ҳоллари шулар жумласидандир. Айрим ота-оналар нафақат пул ишлаш илинжида, балки ўзига тўқ оилада яхши яшайди, унинг келажаги ёруғ бўлади, деган умидда ўз фарзандларини сотиб юбормоқдалар.
Одамлар савдосига қарши курашишнинг энг самарали усулларидан бири бу – халқаро ҳамкорлик бўлиб ҳисобланади. Ушбу ҳамкорликни ташкил қилиш учун аввало миллий ҳуқуқий механизмлар ишлаб чиқилиши лозимдир. Ўзаро халқаро хатти-ҳаракатлар ва халқаро ҳамкорликларсиз чегараларни кесиб ўтувчи пинхоний савдо-сотиқ, айниқса, одамлар савдоси каби турли жиноятларни бартараф этиб бўлмайди.
Шунинг учун давлатлар трансмиллий жиноятларга қарши курашда бир-бирларига ўзаро ёрдам беришлари лозимдир.
Одам савдосига қарши кураш - одам савдосининг олдини олиш, уни аниқлаш, унга чек қўйиш, унинг оқибатларини минималлаштириш, одам савдосидан жабрланганларга ёрдам кўрсатиш бўйича фаолиятни ўз ичига олади ва бу муаммонинг ечими комплекс ёндошувни талаб қилади.
Одам савдосига қарши курашиш қуйидаги асосий принципларга асосланиши лозим: қонунийлик;
одам савдоси билан шуғулланувчи шахслар жавобгарлигининг муқаррарлиги;
одам савдосидан жабрланганларнинг камситилишига йўл қўймаслик;
ижтимоий ҳамкорлик.
Одам савдосига карши курашнинг самарали чора-тадбирлари савдонинг уч томонига ҳам қарши қаратилган бўлиши керак, яъни таклиф, одамлар билан савдо қилувчилар ва эҳтиёж тарафларига.
Одамлар савдосининг таклиф тарафини кўриб чиқишда бу ҳолатни юзага келтирувчи шарт-шароитларга эътибор қаратиш лозим, бу йўлда жамоатчиликни одам савдоси билан шуғулланишнинг оғир оқибатлари ҳақида огоҳ этувчи, одам савдоси жабрдийдалари бўлиш хавфи юқори бўлган муайян гуруҳдаги кишиларнинг таълим олиш, уларнинг турмуш тарзи сифатини кўтаришга, иқтисодий имкониятларини кенгайтиришга хизмат қиладиган, бу тоифа кишиларни ҳуқуқларини ҳақида тарғибот қилувчи кенг қамровли Давлат дастурларни ишлаб чиқиш ва тадбиқ этиш лозим бўлади.
Одамлар садоси билан шуғулланувчи шахслар доирасида норматив-ҳуқуқий база яратиш бўйича тадбиқ қилинадиган дастурлар одамлар савдоси йўлларини аниқлаши ва бу фаолият билан шуғулланшни бора-бора йўқ бўлишига олиб келадиган даражада оғирлаштириши, бу борадаги юридик атамаларнинг бир хилдаги ягона изоҳини яратиши, ҳуқуқни қўллаш амалиётини мувофиқлаштириши, одам савдо билан шуғулланувчилар ва уларга кўмаклашувчи шахсларни суд тартибида қатъият билан таъқиб қилиши, шунингдек, одамлар савдосини ўсишига ва ундан келадиган даромаддан манфаат кўрувчи коррупция ҳолатлари билан курашишни таъминлаши лозим.
Шунингдек, қонунчилик одам савдосидан жабрланганлар мажбурлов ёки таҳдид остида содир этилган қилмиш учун фуқаролик, маъмурий ва жиноий жавобгарликдан озод қилиниши белгилаб қўйилиши ҳам одам савдоси оқибатларини минималллаштиришда муҳим ўрин тутади. Шу билан бирга, суд томонидан тегишли тартибда одам савдосида айбдор деб топилган шахслар одам савдосидан жабрланганларнинг таъминоти ва уларни реабилитация қилиш билан боғлиқ харажатларнинг ўрнини тўлиқ ҳажмда қоплаши мажбуриятини юклаш ҳам ўз самарасини беради.
Ёшларда ҳуқуқий маданиятни шакллантириш – энг муҳим масала
Ҳуқуқий маданият ўзида узоқ йиллар шаклланган ва турли авлодлар томонидан қадрланиб келинаётган анъаналарни ва ғояларни ўзида ифода этади.
Ёшларда ҳуқуқий онг, ҳуқуқий билим, ҳуқуқий мулохаза ва ҳуқуқий хулқ-атвор каби тушунчаларни ўзида мужассам этган юксак ҳуқуқий маданият тушунчасини шаклланишига сабаб бу Конституциямиз бўлди.
Конституциямиз ёшларда нафақат ҳуқуқий билимларни шакллантиради, балки у умуминсоний, умуммиллий маданиятни ҳам шакллантириб боради. Ёшлар ҳуқуқий маданиятини шакллантириш ҳам узоқ ва жавомли жараёндир. Чунки у ҳам тегишли ҳуқуқий билим ва тажриба асосида шаклланадиган динамик одисадир.
Миллий ҳуқуқий тизимнинг шаклланиш жараёнида бевосита хабардорлик ҳам ҳар бир шахснинг ўз ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлашда амалий ахамиятга эга.
Ҳуқуқий маданият қуйидаги таркибий қисмларга бўлинади.
• Юридик нормалар тизими
• Қонун билан тартибга солинадиган ҳуқуқий муносабат
• Ҳуқуқни мухофаза қилувчи юридик муассаса
• Ҳуқуқий онг, ҳуқуқий хулқ-атвор
Дунёда глобаллашув жараёнлари ўз таъсирини кўрсатаётган бугунги тезкор асрда муҳим ижтимоий қатлам бўлган ёшлар масаласи ҳар бир давлат учун долзарб аҳамият касб этиши шубҳасиз.
Ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданият туғрисида жуда кўплаб ҳуқуқий китобларда, журналларда маълумотлар бериляпти. Лекин бу маълумотлар бир томонлама бўлиб қонун устуворлигини тўла-тўкис акс эттира олмаяпти.
Кишилик жамиятида ҳуқуқий маданиятнинг барча кўринишларида ҳуқуқий онг, ҳуқуқий маданиятнинг кўринишлари мавжуддир. Рус ёзувчиси Г.В.Белинскийнинг айтишича, қошиқ ушлашдан тортиб, китоб мутолаа қилишгача ҳуқуқий маданиятни ташкил қилади. Хулоса қилиб айтганда, глобаллашув жараёнида ёшларда ҳуқуқий маданиятни шакллантириш – долзарб масалаларига жуда кўплаб тўхталиш мумкин. Буни ҳаётий тажрибалар белгилаб беради.
Илм-фан тарақиётининг янги босқичи бошланган ҳозирги даврда Ҳаракатлар стратегиясида белгиланганидек, фан, илмий тадқиқот, иновацион ютуқларни рағбатлантириш ва уларнинг амалиётга жорий этишнинг самарали механизмини яратиш учун ҳуқуқий маданиятли, хулқ атворли рисоладагидек шахс бўлмоғи зарур. Хозирги янги авлод эса бўнга тўла қонлича муносиб.
Биз буюк мақсад йўлидан бораётган эканмиз, ҳар томонлама баркамол инсонни етиштирмай туриб, бу улуғ мақсадга эриша олмаймиз. Зотан, буюк кашфиётларни, оламшумул ихтироларни ва улкан тарихий сакрашларни фақат ақли салоҳият ва интеллектуал қудрат, баркамол ахлоқ ва етук маънавият мавжуд бўлган тақдирдагина амалга ошириш мумкин бўлади.
Фурқат тумани адлия бўлими
бошлиғи Э.Бойматов
Энди қишлоқ ҳўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини хусусийлаштириш мумкин.
Ўзбекистон Республикасининг “Қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини хусусийлаштириш тўғрисид”а Қонун Президент томонидан имзоланди (ЎРҚ–552-сон, 13.08.2019 йил.)
Қонунга кўра, ер участкаларини хусусийлаштириш қуйидаги шаклларда амалга оширилади:
доимий фойдаланиш (эгалик қилиш) ёхуд мерос қилиб қолдириладиган умрбод эгалик қилиш ҳуқуқлари асосида тегишли бўлган ер участкаларини юридик ва жисмоний шахслар томонидан сотиб олиш;
ер участкаларини электрон онлайн-аукцион орқали сотиш.
Ўзбекистон Республикаси фуқаролари бўлган жисмоний шахслар ва Ўзбекистон Республикаси резидентлари бўлган юридик шахслар ер участкаларини хусусийлаштириши мумкин.
Қуйидаги ер участкалари хусусийлаштирилмайди:
-хусусийлаштирилмайдиган фойдали қазилмалар конлари, давлат мулкидаги стратегик объектлар жойлашган ер участкалари;
-режалаштириш схемалари бўлмаган ҳудудларда жойлашган ер участкалари;
-табиатни муҳофаза қилиш, соғломлаштириш, рекреация мақсадлари ва тарихий-маданий мақсадлар учун мўлжалланган ерлар таркибига кирувчи ер участкалари;
-ўрмон ва сув фондларининг, шаҳарлар ва шаҳарчаларнинг умумий фойдаланишдаги ерлари (майдонлар, кўчалар, тор кўчалар, йўллар, соҳил бўйлари, скверлар, хиёбонлар);
-хавфли моддалар билан зарарланган ва биоген заҳарланишга дучор бўлган ер участкалари;
-эркин иқтисодий ва кичик саноат зоналари иштирокчиларига берилган ер участкалари.
Мазкур Қонун 2020 йил 1 мартдан эътиборан кучга киради.
Қува туман адлия
бўлими бошлиғи М.Абдувахопов.