Yangiliklar
Инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларининг ҳимояси – устувор вазифа
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 апрелдаги “Давлат ҳуқуқий сиёсатини амалга оширишда адлия органлари ва муассасалари фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5415-сон Фармонига асосан фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини мурожаатлар ва мониторинглар асосида аниқлаш, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш ҳамда давлат органлари ва ташкилотлари туман (шаҳар) тузилмаларининг қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ижросини ташкил этиш соҳасидаги фаолиятига услубий раҳбарлик қилиш ва мувофиқлаштириш адлия органлари фаолиятининг устувор вазифаларидан бири сифатида белгиланган.
Мазкур вазифалар ижросини таъминлашда Учкўприк туман адлия бўлими ходимлари томонидан бир қатор ижобий ишлар амалга оширилиб келинмоқда.
Жумладан, Учкўприк тумани Тўқсонқовун қишлоғида яшовчи фуқаро Эргашев Хайитбойнинг Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимининг пенсиясидан 4.999.050 сўм ушлаб қолиш ҳақидаги
2017 йил 20 ноябрдаги 109-сонли қароридан норози бўлиб қилган мурожаати ўрганиб чиқилиб, бўлим томонидан фуқаро манфаатини кўзлаб Учкўприк тумани Маъмурий судига “БТПЖ Учкўприк тумани бўлимининг қарорини қисман ҳақиқий эмас деб топиш ҳақида” шикоят ариза киритилди. Суднинг ҳал қилув қарорига асосан шикоят ариза қаноатлантирилиб, Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимининг
2017 йил 20 ноябрдаги 109-сонли қарори қисман бекор қилинди, Х.Эргашев
2006-2016-йилларда аниқланган қарздорликдан озод этилди. Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимига Х.Эргашевнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини бузилишини бартараф этиш мажбурияти юклатилди. Фуқаронинг бузилган ҳуқуқлари тикланди.
Худди шундай, Учкўприк тумани Қоракўл қишлоғида яшовчи фуқаро Эргашев Назирнинг Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимининг пенсиясидан 10.981.662 сўм ушлаб қолиш ҳақидаги
2018 йил 25 майдаги 71-сонли қароридан норози бўлиб қилган мурожаати ўрганиб чиқилиб, бўлим томонидан фуқаро манфаатини кўзлаб Учкўприк тумани Маъмурий судига “БТПЖ Учкўприк тумани бўлимининг қарорини қисман ҳақиқий эмас деб топиш ҳақида” шикоят ариза киритилди. Суднинг ҳал қилув қарорига асосан шикоят ариза қаноатлантирилиб, Н.Эргашев
2009-2016-йилларда аниқланган қарздорликдан озод этилди. Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимига Н.Эргашевнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини бузилишини бартараф этиш мажбурияти юклатилди.
Худди шу каби фуқаролар Султонова Мухаббат Махмудовнанинг, Қўлдашев Эминжоннинг, Темирова Хамрансанинг, Абдураимов Хужамбердининг, Тошматова Турсунойнинг, Олимова Саломатойнинг, Тешабоев Расулжоннинг, Джалилова Раънохоннинг, Сайдалиева Одинахоннинг, Кимсанова Ойдинсанинг, Норматова Зебинсанинг, Абдурахмонова Жамиланинг, Абдуллаева Бусоранинг Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси Учкўприк тумани бўлимининг пенсиясидан маблағ ушлаб қолиш ҳақидаги қароридан норози бўлиб қилган мурожаатлари ўрганиб чиқилиб, бўлим томонидан фуқаролар манфаатини кўзлаб Учкўприк тумани Маъмурий судига “БТПЖ Учкўприк тумани бўлимининг қарорини қисман ҳақиқий эмас деб топиш ҳақида” шикоят аризалар киритилди. Суднинг ҳал қилув қарорларига асосан шикоят аризалар қаноатлантирилиб, 15 нафар фуқароларнинг бузилган ҳуқуқлари тикланди.
Унутманг инсон ҳуқуқлари энг олий қадриятдир, уларни ҳимоя қилиш адлия органларининг устувор вазифасидир.
Ф.Ф. Мамажонов
Учкўприк туман адлия
бўлими етакчи маслаҳатчиси
Хар бир давлат ғазнаси албатта, солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар ҳамда божхона тўловлари асосида шакиллантирилади. Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни тўлаш натижасида давлат ва солиқ тўловчи (жисмоний ва юридик шахс) ўртасидаги ижтимоий муносабатлар вужудга келади.
Солиққа оид муносабатларини тартибга солиш учун бир қатор норматив ҳуқуқий-ҳужжатлар асосида солиқ тарғиботининг ҳуқуқий асослари белгилаб берилган. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексида солиқ органларидан тегишли ахборотларни олиш солиқ тўловчиларнинг ҳуқуқлари (СК 31-модда) сифатида акс эттирилган бўлса, “Давлат солиқ хизмати тўғрисида”ги қонунда солиқ тўловчиларга кўрсатиладиган ахборот-маслаҳат хизматлари соҳасини кенгайтириш давлат солиқ хизмати органларининг асосий вазифаларидан бири сифатида белгиланган.
Қонунчилигимиздаги мазкур нормалар орқали солиқ тўловчиларнинг солиқ маданиятини янада ошириш, солиқ тўловчиларнинг билим савиясини юксалтириш, пировардида натижада эса солиқ ва бошқа мажбурий тўловларни ихтиёрий равишда тўлашга асос бўлиб хизмат қилади.
Ривожланган мамлакатлар, жумладан, Япония, Жанубий Корея ва Германия давлатлари тажрибаси шуни кўрсатмоқдаки, солиқ маданиятининг юқори бўлиши жамоатчилик муносабатларининг (Public relations) кенг шаклланганлиги билан бевосита боғлиқдир. Шу билан биргаликда, мазкур давлатларла солиқ тўловчиларнинг ҳуқуқий онги ва давлат олдидаги мажбуриятини бажаришга маъсулият билан қарашлари билан ҳарактерланади.
Солиқ тўловчиларга солиқ ва бошқа мажбурий тўловларнинг моҳияти қанчалик тушунарли бўлса, улар мазкур мажбуриятларини онгли равишда амалга оширадилар. Вахоланки, бу борада солиқ тўловчиларга солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ўз вақтида тўлаш бўйича ахборот-маслаҳат хизматларини кўрсатиш, уларнинг солиқларни тўлаш борасидаги ҳуқуқий саводхонлигини ошириш муҳим аҳамият касб этади.
Солиқ маслаҳати хизматини кўрсатиш давлат солиқ органлари мустақил институтлар (consulting) томонидан амалга оширилади. Жумладан, Японияда ҳудудий (шаҳар ва туман) давлат солиқ идораларида телефон орқали 600 дан ортиқ солиқ маслаҳатчилари хизмат кўрсатади, солиқ хизмати ходимлари оғзаки, ёзма ва вебсайт орқали мурожаат қилган шахсларга ҳам алоҳида хизмат кўрсатадилар. Шунингдек, Японияда мустақил фаолият кўрсатувчи
70 мингга яқин малака сертификатига эга бўлган шахслар солиқ маслаҳати хизматлари кўрсатилади.
Бундан ташқари, Жанубий Кореяда Миллий солиқ хизмати таркибида солиқ тўловчиларнинг мурожаатлари билан ишлаш бўйича алоҳида Марказ ташкил этилган бўлиб, унда солиқ тизимида камида 10 йил ишлаган ва етарли тажрибага эга бўлган ходимларнинг фаолият юритиши белгилаб қўйилган.
Мамлакатимизда ҳам солиқ соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлар, солиқ тўловчиларга берилаётган имтиёз ва преференциялар солиқларнинг туб моҳиятини кенг жамоатчиликка етказиш ҳамда солиқ органлари билан солиқ тўловчилар ўртасидаги муносабатларнинг ошкоралигини таъминлаш борасидаги ишлар изчил олиб борилмоқда. Бунга мисол қилиб Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори билан ҳар бир давлат органлари ва мансабдор шахсларининг вертуал қабулхоналарини очилиши натижасида жисмоний ва юридик шаҳсларнинг солиқ қонунчилигига оид барча саволларига мазкур вертуал қабулхоналар орқали жавоб олишлари имконияти вужудга келди. Бунинг натижасида эса узоқ жойларда жойлашган хар бир жисмоний ва юридик шахсларнинг вақти ва маблағи тежалишига имкон яаратилди. Шунингдек, ушбу тизим орқали хар бир мурожаат бўйича қонун ҳужжатларида белгилаб ўтилган муддатдан четга чиқмаган ҳолда мурожаатларга жавоб берилмаоқда.
Шунингдек, 2006 йил 21 сентябрдаги қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Солиқ маслаҳати тўғрисида”ги қонуни билан солиқ маслаҳати соҳасидаги муносабатларни тартибга солиш мақсадида мамлакатимизда мустақил фаолият юритувчи солиқ маслаҳати хизмати жорий этилди.
Ўтган йиллар тажрибаси республикамизда мазкур соҳа фаолиятини ривожлантиришга зарурият бўлганлигини кўрсатди. Мамлакатимизда ушбу Қонунга мувофиқ, солиқ маслаҳати бўйича хизматларни кўрсатувчи тижорат ташкилотини ташкил этиш ва бу борадаги фаолиятни амалга ошириш учун барча ҳуқуқий асослар белгилаб қўйилди.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2007 йил
20 мартдаги “Солиқ маслаҳати соҳасини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 55-сонли қарори қабул қилинди. Низомга кўра, солиқ маслаҳати малака сертификатини олиш ва бекор қилиш тартиб қоидалари белгиланган “Солиқ маслаҳатчиси малака сертификатини олиш учун малака имтиҳонларини ташкил этиш ва ўтказиш тартиби тўғрисида”ги ва “Солиқ маслаҳатчиси малака сертификатини бериш, унинг амал қилишини тугатиш ва уни бекор қилиш тартиби тўғрисида”ги Низомлар ишлаб чиқилди (рўйхат рақами 1749 ва 1750-сон 2007 йил 17 декабрь).
У малака сертификатини олиш учун олий маълумотга эга бўлиб, солиқ маслаҳатчиларини тайёрлаш бўйича махсус ўқув курсларини ўтаган бўлиши, камида 5 йил, шу жумладан, камида 2 йил иқтисодий ёки юридик мутахассислик бўйича иш стажига эга бўлиши ҳамда белгиланган тартибда малака имтиҳонидан ўтиши керак.
Солиқ маслаҳатчилари ташкилоти:
• мижозга (ишонч билдирувчига) солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ҳисоблаб чиқариш ҳамда тўлаш масалалари бўйича маслаҳат беришни, солиқ солиш масалалари бўйича ҳужжатлар тузишда мижозга ёрдам кўрсатишни;
• судда, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва назорат қилувчи органларда солиқ солиш масалалари бўйича мижоз номидан ва унинг топшириғига биноан вакиллик қилишни;
• бухгалтерия ҳисобини йўлга қўйиш, тиклаш ва юритиш, молиявий ҳисобот тузиш, бухгалтерия ҳисоби, менежмент ва молия-хўжалик фаолиятининг бошқа масалалари бўйича консалтинг хизматлари кўрсатишни амалга ошириши мумкин.
Cолиқ маслаҳати хизматини янада ривожлантириш ва ушбу соҳада фаолият юритувчи субъектларни қўллаб-қувватлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 17 апрелдаги ПҚ-325-сонли қарори асосида солиқ маслаҳати хизматларини кўрсатувчи солиқ солишнинг соддалаштирилган тартибидаги микрофирма ва кичик корхоналар
2012 йилнинг 1 январига қадар ягона солиқ тўловини тўлашдан озод этилган.
Бир сўз билан айтганда, республикамизда мустақил солиқ маслаҳати хизматларини кўрсатиш бўйича барча ҳуқуқий асос ва имтиёзлар яратилган. Ушбу соҳадаги мавжуд ҳолат келгусида малака сертификатига эга бўлган солиқ маслаҳатчилари сонини, солиқ маслаҳати соҳасида хизмат кўрсатувчи субъектлар салмоғини ва улар томонидан амалга ошириладиган маслаҳат хизматлари ҳажмини янада кўпайтиришни тақозо этмоқда.
Фарғона вилоят адлия бошқармаси етакчи маслахатчиси
Эшонов Саидолимхон
Хабибуллохон ўғли
Ҳурматли тадбиркорлар, Адлия вазирлиги томонидан 2019 йил октябрь ойи давомида “Адлия тадбиркорга дўст” лойиҳаси доирасида тадбиркорлик субъектларини ҳомийлик ва хайрия ёрдами кўрсатиш ишларига мажбурий жалб қилиш, уларга нисбатан маъмурий ва бошқа чораларни қўллаш таҳдиди остида йиғилишлар ва бошқа тадбирларни ўтказиш ҳолатларини аниқлаш бўйича аноним сўровлар ўтказилиши назарда тутилган.
Сўровнома аноним равишда ёки шахсингизни кўрсатган ҳолда иштирок этилади. Шахсини кўрсатган иштирокчиларнинг тадбиркорлик ҳуқуқларини тиклаш юзасидан чоралар кўрилади.
Сўровда қуйидаги http://bit.ly/2lSYnc5 ҳавола орқали иштирок этишингиз мумкин.
Сўровда фаол иштирок этишингизни сўраймиз.
(Эслатма: тадбиркорлик субъектларини ҳомийликка ва бошқа тадбирларга мажбурий жалб этиш учун Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 2414-моддасида ҳамда Жиноят кодекси 1924-моддасида жавобгарлик белгиланган.)
“Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш – олий даражадаги вазифадир”
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 апрелдаги “Давлат ҳуқуқий сиёсатини амалга оширишда адлия органлари ва муассасалари фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5415-сон Фармонига асосан, ҳуқуқий тарғибот ва фуқароларнинг ҳуқуқий онгини оширишнинг замонавий ва таъсирчан услубларини жорий қилиш, уларга қабул қилинаётган қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар мазмун-моҳияти ва аҳамиятини етказиш, аҳолининг ҳуқуқий саводсизлигига барҳам бериш бўйича чора-тадбирларни амалги ошириш белгиланган адлия органлари фаолиятининг устувор йўналишларидандан бири сифатида белгиланган.
Ушбу вазифалар ижросини таъминлашда адлия органлари томонидан ҳам бир қатор эътиборга молик ишлар амалга оширилиб келинмоқда.
Масалан, Фарғона шаҳар мисолида оладиган бўлсак, бўлим ходимлари томонидан шаҳардаги барча давлат органлари ва ташкилотларида уларнинг ишчи ходимлари билан давра суҳбатлари ва семинарлар ўтказилиб, уларга мавжуд ва янги қабул қилинаётган норматив ҳуқуқий ҳужжатларнинг мазмун ва моҳияти қисқа тушунарли ва содда тилда тушунтирилиб, уларнинг ҳуқуқий онги ва маданиятини оширилиши, жиноятчилик, коррупция ва тартиббузарликларга қарши муросасизлик руҳида тарбияланиши учун тарғибот тадбирлари амалга оширилиб келинмоқда. Шу билан бирга ўтказилаётган тарғибот тадбирларида меҳнат жамоалари ходимлари ва аҳолига меҳнат қонунчилиги, аёлларнинг ҳуқуқлари, мажбурий меҳнат, меҳнат шартномаси, иш ҳақи, компенсация тўловлари, меҳнат таътиллари, иш ҳақидан ушлаб қолиш кабилар ҳақида батафсил тушунтириш ишлари амалга ошириб келинмоқда.
Бундан ташқари асосий эътибор фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини мурожаатлар ва сўров йўли билан ўрганиш орқали ҳал қилишга эътибор қаратилмоқда.
2019 йилнинг ўтган даври мобайнида Фарғона шаҳар ХТБ га қарашли 12-ўрта таълим мактаби ўқитувчи М.Ханазарова, Г.Собирова, 26-ўрта таълим мактаби ўқитувчиси Х.Хомидова, Т.Хусанова, Ш.Юлдашеваларнинг ўзлари ишлаб турган мактаб ҳудудидан 5,0 км узоқликда яшовчи ногирон вояга етмаган болаларнинг яшаш хонадонига бориб, мактаб дарсликлари асосида таълим бериб келиши натижасида йўл ҳақи компенсацияси
2015/2016, 2016/2017, 2017/2018 ўқув йиллари учун жами 7 119 000 сўм йўл компенсация суммалари тўланмасдан келинаётганлиги аниқланиб, фуқаролик ишлари бўйича Фарғона туманлараро судига шаҳар адлия бўлими томонидан даъво аризалари киритилиб, шу суднинг жорий йил январ ойидаги суд буйруқлари билан қаноатлантирилиб, Мажбурий ижро бюроси Фарғона шаҳар бюроси томонидан ижроси тўлиқ таъминланиб, ўқитувчиларга юқоридаги компенсация суммалари тўлиқ ундириб берилиши таъминланди. Чунки, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги, Халқ таълими вазирлиги, Молия вазирлигининг 2013 йил 28 январдаги 5-СП, 3, 10-сон қарори (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 05.03.2013 йилда 2435-сон билан рўйхатга олинган) ва ушбу қарор билан тасдиқланган “Уйда ижтимоий ёрдам хизмати ходимлари ҳамда ногирон болаларни уйида ўқитганлик учун умумтаълим мактабларининг ўқитувчиларига йўл ҳақи компенсацияси тайинлаш ва тўлаш тартиби тўғрисида”ги Низомга мувофиқ йўл ҳақи компенсацияси тайинлаш ва тўлаш тартиби белгиланган бўлиб, Низомнинг 1-боб, 1-бандига кўра, уйда ижтимоий ёрдам хизмати ходимлари ҳамда болаларни уйида ўқитганлик учун умумтаълим мактабларининг ўқитувчиларига ойлик йўл компенсацияси миқдори энг кам ойлик иш ҳақининг 100 фоизи миқдорида белгиланиши, компенсацияни тайинлаш мактаб ўқитувчиларига – мактабдан ўқитилаётган ўқувчининг яшаш жойигача камида 1,5 километр масофа бўлганда уйда ўқитилаётган бир нафар ўқувчи учун энг кам ойлик иш ҳақининг 100 фоизи миқдорида амалга оширилиши белгиланган.
Шунингдек, бўлим томонидан ишчи ҳодимларнинг меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича ҳам бир қанча ишлар амалга оширилди.
Жумладан, бўлимга 2019 йилнинг июнь ойида Фарғона кўприклардан фойдаланиш унитар корхонасининг 13 нафар ишчи ҳодимлари мурожаат этиб, корхона томонидан уларга 2019 йилнинг феврал, март, май ойлари учун иш ҳақлари тўлаб берилмасдан келинаётганлигинини маълум қилиб, кечиктирилаётган иш ҳақларини ундирилишида амалий ёрдам беришни сўраган.
Сизга маълумки, Меҳнат Кодексининг 154-моддасида иш берувчи ўзининг молиявий ҳолатидан қатъий назар, ходимга бажарган иши учун иш ҳақи белгиланган меҳнат ҳақи шартларига мувофиқ бериши, ушбу кодекснинг 161-моддасида эса, ходимларнинг иш ҳақлари берилиши ярим ойда бир мартадан кам бўлиши мумкин эмаслиги кўрсатиб ўтилган.
Бўлим томонидан сўров орқали ўрганилганда Фарғона кўприклардан фойдаланиш унитар корхонаси томонидан 2019 йилнинг феврал, март, апрел ва май ойлари учун корхонада ишловчи 102 нафар ходимларга жами 164 936 540 сўм иш ҳақлари қонунчиликка зид равишда ўз вақтида тўланмасдан келинаётганлиги аниқланди. Аниқланган қонунбузилиш ҳолати юзасидан корхонага бўлимнинг 2019 йил 27 июндаги тақдимномаси киритилиб, юқоридаги мурожаат қилган 13 нафар ишчи ҳодимларнинг иш ҳақларини ундириш юзасидан фуқаролик ишлари бўйича Фарғона туманлараро судига даъво аризалари киритилиб, шу суднинг 2019 йил июль ойидаги 13 та суд буйруғлари билан жами: 33 035 719 сўм ундириш белгиланиб, ижро учун мажбурий ижро бюроси Фарғона шаҳар бўлимига юборилиши таъминланди.
Шундай ҳолат, Фарғона вилоят “Иссиқлик манбаи” ишлаб чиқариш давлат бошқармасида кузатилган. 2019 йилнинг июнь ойида бошқарманинг 18 нафар ишчи ҳодимлари мурожаат этиб, корхона томонидан уларга 2019 йилнинг феврал, март, май ойлари учун иш ҳақлари тўлаб берилмасдан келинаётганлигинини маълум қилиб, кечиктирилаётган иш ҳақларини ундирилишида амалий ёрдам беришни сўраган.
Бўлим томонидан сўров орқали ўрганилганда Фарғона вилоят “Иссиқлик манбаи” ишлаб чиқариш давлат бошқармаси томонидан
2019 йилнинг феврал, март, апрел ва май ойлари учун корхонада ишловчи
63 нафар ходимларга жами 185 584 118 сўм иш ҳақлари қонунчиликка зид равишда ўз вақтида тўланмасдан келинаётганлиги аниқланди. Аниқланган қонунбузилиш ҳолати юзасидан корхонага бўлимнинг 2019 йил 10 июлдаги тақдимномаси киритилиб, юқоридаги мурожаат қилган 18 нафар ишчи ҳодимларнинг иш ҳақларини ундириш юзасидан фуқаролик ишлари бўйича Фарғона туманлараро судига даъво аризалари киритилиб, шу суднинг
2019 йил июль ойидаги 18 та суд буйруғлари билан жами: 66 953 006 сўм ундириш белгиланиб, ижро учун мажбурий ижро бюроси Фарғона шаҳар бўлимига юборилиши таъминланди.
Фарғона шаҳар адлия бўлими
бошлиғи Д.Х.Ахмедов
ОДАМ САВДОСИГА КАРШИ КУРАШ: УНИНГ КЕЛИБ ЧИҚИШ САБАБЛАРИ, ОЛДИНИ ОЛИШ ВА ОДАМ САВДОСИГА ЧЕК КЎЙИШ МАСАЛАЛАРИ
Одам савдоси – ижтимоий, иқтисодий, маданий ва бошқа омиллар билан чамбарчас боғлиқ бўлган ёки бевосита уларнинг таъсири остида юзага келадиган мураккаб ижтимоий ҳодисадир. Мазкур факторларнинг кўпчилиги одам савдосининг алоҳида кўринишларигагина таъсир ўтказади. Лекин одам савдосининг барча жиҳатларини қамраб олувчи ва унинг барча босқичларида иштирок этувчи омиллар ҳам анчагина. Ана шундай одам савдосини юзага келишидаги омиллардан бирининг мазмуни шундан иборатки, одам савдогарлари аввал бошиданоқ қурбонларнинг хорижга кетиш орзусидан фойдаланишга ҳаракат қиладилар. Уларни бу йўлда алдайдилар, дарҳол ўз назорат остига олишга ҳаракат қиладилар, ҳамкорлик қилишга ваъда берадилар. Натижада эса алданган қурбонлар ўзлари хоҳламаган бутунлай бошқа минтақада, бошқа давлатда пайдо бўладилар.
Жаҳон ҳамжамиятида одам савдосининг юзага келишидаги маҳаллий шарт-шароит билан боғлиқ бўлган омиллар ҳам мавжуд. Уларга масалан, камбағаллик, жабр-зулм, инсон ҳуқуқларининг, ижтимоий-иқтисодий имкониятларнинг йўқлиги, турли можаролар киради. Сиёсий беқарорлик, милитаризм, фуқаровий тартибсизликлар, ички қуролли низолар ёки табиий офатлар одам савдоси сонининг ортишига сабаб бўлади.
Ўз-ўзидан маълумки, бундай омиллар инсонларни одам савдогарларининг қўлига бориб тушишида “етакловчи куч” бўлиб хизмат қилади. Масалан, бойлик ва камбағаллик каби нисбий тушунчалар инсонлар мигарацияси ва одам савдоси юзага келишида катта роль ўйнайди. Инсонлар камбағаллик унчалик сезилмайдиган бошқа юртларга кўчиб кетишга ҳаракат қиладилар. Айниқса, ривожланаётган мамлакатлардаги оммавий радиоэшиттириш воситалари, телекоммуникация, шунингдек Интернет инсонларни бошқа юртга кетиш иштиёқини кучайтирмоқда.
Айрим давлатлардаги маданий урф-одатлар ҳам одам савдосига ўзининг ҳиссасини қўшмоқда. Масалан, жамиятда аёллар ва қиз болаларнинг камситилиши, камбағал оилалардаги болаларни бой, ўзига тўқ бўлган қариндошларга, дўстларга бериб юбориш ҳоллари шулар жумласидандир. Айрим ота-оналар нафақат пул ишлаш илинжида, балки ўзига тўқ оилада яхши яшайди, унинг келажаги ёруғ бўлади, деган умидда ўз фарзандларини сотиб юбормоқдалар.
Одамлар савдосига қарши курашишнинг энг самарали усулларидан бири бу – халқаро ҳамкорлик бўлиб ҳисобланади. Ушбу ҳамкорликни ташкил қилиш учун аввало миллий ҳуқуқий механизмлар ишлаб чиқилиши лозимдир. Ўзаро халқаро хатти-ҳаракатлар ва халқаро ҳамкорликларсиз чегараларни кесиб ўтувчи пинхоний савдо-сотиқ, айниқса, одамлар савдоси каби турли жиноятларни бартараф этиб бўлмайди.
Шунинг учун давлатлар трансмиллий жиноятларга қарши курашда бир-бирларига ўзаро ёрдам беришлари лозимдир.
Одам савдосига қарши кураш - одам савдосининг олдини олиш, уни аниқлаш, унга чек қўйиш, унинг оқибатларини минималлаштириш, одам савдосидан жабрланганларга ёрдам кўрсатиш бўйича фаолиятни ўз ичига олади ва бу муаммонинг ечими комплекс ёндошувни талаб қилади.
Одам савдосига қарши курашиш қуйидаги асосий принципларга асосланиши лозим: қонунийлик;
одам савдоси билан шуғулланувчи шахслар жавобгарлигининг муқаррарлиги;
одам савдосидан жабрланганларнинг камситилишига йўл қўймаслик;
ижтимоий ҳамкорлик.
Одам савдосига карши курашнинг самарали чора-тадбирлари савдонинг уч томонига ҳам қарши қаратилган бўлиши керак, яъни таклиф, одамлар билан савдо қилувчилар ва эҳтиёж тарафларига.
Одамлар савдосининг таклиф тарафини кўриб чиқишда бу ҳолатни юзага келтирувчи шарт-шароитларга эътибор қаратиш лозим, бу йўлда жамоатчиликни одам савдоси билан шуғулланишнинг оғир оқибатлари ҳақида огоҳ этувчи, одам савдоси жабрдийдалари бўлиш хавфи юқори бўлган муайян гуруҳдаги кишиларнинг таълим олиш, уларнинг турмуш тарзи сифатини кўтаришга, иқтисодий имкониятларини кенгайтиришга хизмат қиладиган, бу тоифа кишиларни ҳуқуқларини ҳақида тарғибот қилувчи кенг қамровли Давлат дастурларни ишлаб чиқиш ва тадбиқ этиш лозим бўлади.
Одамлар садоси билан шуғулланувчи шахслар доирасида норматив-ҳуқуқий база яратиш бўйича тадбиқ қилинадиган дастурлар одамлар савдоси йўлларини аниқлаши ва бу фаолият билан шуғулланшни бора-бора йўқ бўлишига олиб келадиган даражада оғирлаштириши, бу борадаги юридик атамаларнинг бир хилдаги ягона изоҳини яратиши, ҳуқуқни қўллаш амалиётини мувофиқлаштириши, одам савдо билан шуғулланувчилар ва уларга кўмаклашувчи шахсларни суд тартибида қатъият билан таъқиб қилиши, шунингдек, одамлар савдосини ўсишига ва ундан келадиган даромаддан манфаат кўрувчи коррупция ҳолатлари билан курашишни таъминлаши лозим.
Шунингдек, қонунчилик одам савдосидан жабрланганлар мажбурлов ёки таҳдид остида содир этилган қилмиш учун фуқаролик, маъмурий ва жиноий жавобгарликдан озод қилиниши белгилаб қўйилиши ҳам одам савдоси оқибатларини минималллаштиришда муҳим ўрин тутади. Шу билан бирга, суд томонидан тегишли тартибда одам савдосида айбдор деб топилган шахслар одам савдосидан жабрланганларнинг таъминоти ва уларни реабилитация қилиш билан боғлиқ харажатларнинг ўрнини тўлиқ ҳажмда қоплаши мажбуриятини юклаш ҳам ўз самарасини беради.
Ёшларда ҳуқуқий маданиятни шакллантириш – энг муҳим масала
Ҳуқуқий маданият ўзида узоқ йиллар шаклланган ва турли авлодлар томонидан қадрланиб келинаётган анъаналарни ва ғояларни ўзида ифода этади.
Ёшларда ҳуқуқий онг, ҳуқуқий билим, ҳуқуқий мулохаза ва ҳуқуқий хулқ-атвор каби тушунчаларни ўзида мужассам этган юксак ҳуқуқий маданият тушунчасини шаклланишига сабаб бу Конституциямиз бўлди.
Конституциямиз ёшларда нафақат ҳуқуқий билимларни шакллантиради, балки у умуминсоний, умуммиллий маданиятни ҳам шакллантириб боради. Ёшлар ҳуқуқий маданиятини шакллантириш ҳам узоқ ва жавомли жараёндир. Чунки у ҳам тегишли ҳуқуқий билим ва тажриба асосида шаклланадиган динамик одисадир.
Миллий ҳуқуқий тизимнинг шаклланиш жараёнида бевосита хабардорлик ҳам ҳар бир шахснинг ўз ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлашда амалий ахамиятга эга.
Ҳуқуқий маданият қуйидаги таркибий қисмларга бўлинади.
• Юридик нормалар тизими
• Қонун билан тартибга солинадиган ҳуқуқий муносабат
• Ҳуқуқни мухофаза қилувчи юридик муассаса
• Ҳуқуқий онг, ҳуқуқий хулқ-атвор
Дунёда глобаллашув жараёнлари ўз таъсирини кўрсатаётган бугунги тезкор асрда муҳим ижтимоий қатлам бўлган ёшлар масаласи ҳар бир давлат учун долзарб аҳамият касб этиши шубҳасиз.
Ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданият туғрисида жуда кўплаб ҳуқуқий китобларда, журналларда маълумотлар бериляпти. Лекин бу маълумотлар бир томонлама бўлиб қонун устуворлигини тўла-тўкис акс эттира олмаяпти.
Кишилик жамиятида ҳуқуқий маданиятнинг барча кўринишларида ҳуқуқий онг, ҳуқуқий маданиятнинг кўринишлари мавжуддир. Рус ёзувчиси Г.В.Белинскийнинг айтишича, қошиқ ушлашдан тортиб, китоб мутолаа қилишгача ҳуқуқий маданиятни ташкил қилади. Хулоса қилиб айтганда, глобаллашув жараёнида ёшларда ҳуқуқий маданиятни шакллантириш – долзарб масалаларига жуда кўплаб тўхталиш мумкин. Буни ҳаётий тажрибалар белгилаб беради.
Илм-фан тарақиётининг янги босқичи бошланган ҳозирги даврда Ҳаракатлар стратегиясида белгиланганидек, фан, илмий тадқиқот, иновацион ютуқларни рағбатлантириш ва уларнинг амалиётга жорий этишнинг самарали механизмини яратиш учун ҳуқуқий маданиятли, хулқ атворли рисоладагидек шахс бўлмоғи зарур. Хозирги янги авлод эса бўнга тўла қонлича муносиб.
Биз буюк мақсад йўлидан бораётган эканмиз, ҳар томонлама баркамол инсонни етиштирмай туриб, бу улуғ мақсадга эриша олмаймиз. Зотан, буюк кашфиётларни, оламшумул ихтироларни ва улкан тарихий сакрашларни фақат ақли салоҳият ва интеллектуал қудрат, баркамол ахлоқ ва етук маънавият мавжуд бўлган тақдирдагина амалга ошириш мумкин бўлади.
Фурқат тумани адлия бўлими
бошлиғи Э.Бойматов
Энди қишлоқ ҳўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини хусусийлаштириш мумкин.
Ўзбекистон Республикасининг “Қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини хусусийлаштириш тўғрисид”а Қонун Президент томонидан имзоланди (ЎРҚ–552-сон, 13.08.2019 йил.)
Қонунга кўра, ер участкаларини хусусийлаштириш қуйидаги шаклларда амалга оширилади:
доимий фойдаланиш (эгалик қилиш) ёхуд мерос қилиб қолдириладиган умрбод эгалик қилиш ҳуқуқлари асосида тегишли бўлган ер участкаларини юридик ва жисмоний шахслар томонидан сотиб олиш;
ер участкаларини электрон онлайн-аукцион орқали сотиш.
Ўзбекистон Республикаси фуқаролари бўлган жисмоний шахслар ва Ўзбекистон Республикаси резидентлари бўлган юридик шахслар ер участкаларини хусусийлаштириши мумкин.
Қуйидаги ер участкалари хусусийлаштирилмайди:
-хусусийлаштирилмайдиган фойдали қазилмалар конлари, давлат мулкидаги стратегик объектлар жойлашган ер участкалари;
-режалаштириш схемалари бўлмаган ҳудудларда жойлашган ер участкалари;
-табиатни муҳофаза қилиш, соғломлаштириш, рекреация мақсадлари ва тарихий-маданий мақсадлар учун мўлжалланган ерлар таркибига кирувчи ер участкалари;
-ўрмон ва сув фондларининг, шаҳарлар ва шаҳарчаларнинг умумий фойдаланишдаги ерлари (майдонлар, кўчалар, тор кўчалар, йўллар, соҳил бўйлари, скверлар, хиёбонлар);
-хавфли моддалар билан зарарланган ва биоген заҳарланишга дучор бўлган ер участкалари;
-эркин иқтисодий ва кичик саноат зоналари иштирокчиларига берилган ер участкалари.
Мазкур Қонун 2020 йил 1 мартдан эътиборан кучга киради.
Қува туман адлия
бўлими бошлиғи М.Абдувахопов.
Адлия аралашуви билан ишчи ходимларнинг компенсация пуллари ундирилди.
Фарғона шаҳар адлия бўлими томонидан шаҳардаги давлат органлари ва ташкилотлари томонидан меҳнат қонунчилигига риоя этилиши ва ходимларга меҳнат таътиллари берилиши қонунийлиги сўров ўтказиш йўли билан мониторинг қилинди.
Аниқланишича, шаҳар Ободонлаштириш бошқармасида ишловчи
36 нафар 12 ёшга тўлмаган 2 ва ундан ортиқ боласи ёки 16 ёшга тўлмаган ногирон боласи бор аёлларга ҳар йили 3 иш кунидан кам бўлмаган муддат билан ҳақ тўнадиган қўшимча таътил қонунчиликка зид равишда берилмасдан келинган. Оқибатда хотин-қизлар ишчи ходимларнинг манфаатларига 4.670.940 сўм миқдорида зарар етказилган.
Худди шу каби, шаҳар Мактабгача таълим бўлими тизимида фаолият олиб борувчи 200 нафар 12 ёшга тўлмаган 2 ва ундан ортиқ фарзанди ёки
16 ёшга тўлмаган ногирон фарзанди бўлган аёлларга ҳар йили уч иш кунидан кам бўлмаган муддат билан ҳақ тўланаиган қўшимча таътил қонунчиликка зид равишда берилмай келинганлиги натижасида 29.645.600 сўм тўланмай келинганлиги аниқланди.
Ваҳоланки, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг
232-моддасида, ўн икки ёшга тўлмаган икки ва ундан ортиқ боласи ёки ўн олти ёшга тўлмаган ногирон боласи бор аёлларга ҳар йили уч иш кунидан кам бўлмаган муддат билан ҳақ тўланадиган қўшимча таътил берилиши ҳамда ўн икки ёшга тўлмаган икки ва ундан ортиқ боласи ёки ўн олти ёшга тўлмаган ногирон боласи бор аёлларга уларнинг ҳоҳишига кўра, ҳар йили ўн тўрт календарь кундан кам бўлмаган муддат билан иш ҳақи сақланмаган ҳолда таътил берилиши, бундай таътил йиллик таътилга қўшиб берилиши ёки иш берувчи билан келишиб белгиланадиган даврда ундан алоҳида (тўлиқ ёхуд қисмларга бўлиб) фойдаланилиши мумкинлиги белгиланган.
Бу эса, Фарғона шаҳар Ободонлаштириш бошқармаси ҳамда Мактабгача таълим бўлими тизимида қонун ҳужжатлари талабларига риоя этилмасдан жами 236 нафар аёл ходимларнинг меҳнат ҳуқуқлари бузилаётганлигидан далолат бермоқда.
Мониторинг натижаларига кўра, юқоридаги ташкилотларга шаҳар адлия бўлимининг тақдимномаси киритилиб, унга кўра ушбу компенсация пуллари тўлиқ ундирилишига эришилди.
Фарғона шаҳар адлия
бўлими бошлиғи Д.Ахмедов
Инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларининг ҳимояси – устувор вазифа
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 апрелдаги “Давлат ҳуқуқий сиёсатини амалга оширишда адлия органлари ва муассасалари фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5415-сон Фармонига асосан, фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини мурожаатлар ва мониторинглар асосида аниқлаш, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш ҳамда давлат органлари ва ташкилотлари туман (шаҳар) тузилмаларининг қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ижросини ташкил этиш соҳасидаги фаолиятига услубий раҳбарлик қилиш ва мувофиқлаштириш адлия органлари фаолиятининг устувор вазифаларидан бири сифатида белгиланган.
Ушбу вазифалар ижросини таъминлашда адлия органлари томонидан бир қатор эътиборга молик ишлар амалга ошириб, келиниб, асосий эътибор фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини мурожаатлар асосида ҳал қилишга эътибор қаратилмоқда.
Маълумки, Ўзбекистон Республикасининг “Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида”ги Қонунининг янги таҳрири 2017 йил 11 сентябрь куни амалга киритилган.
Мазкур Қонуннинг мақсади давлат органлари ва давлат муассасаларига, шунингдек уларнинг мансабдор шахсларига жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборатдир.
Жумладан, жорий йилнинг ўтган даври давомида вилоят адлия бошқармасига инсон ҳуқуқлари соҳасида 411 та мурожаатлар келиб тушиб, шундан 111 таси жойида кўриб чиқилиши учун ҳудудий адлия бўлимлари
ва бошқа ташкилотларга тааллуқлилиги бўйича юборилиб, 300 таси бошқарма томонидан кўриб чиқилиб, 112 таси ёки 37,3 фоизи қаноатлантирилган, 188 таси бўйича зарур ҳуқуқий тушунтиришлар берилди.
Масалан, Фарғона вилоят адлия бошқармаси томонидан Қўштепа туманида яшовчи фуқаро А.Ботировнинг асоссиз равишда электр энергиясидан қарздорлик ҳисобланганлигидан норози бўлиб қилган мурожаатингиз кўриб чиқилганида, хонадонда электрдан фойдаланиш қоидалари бузилаётганлиги юзасидан 2016 йил 25 август куни Қўштепа туман электр тармоқлари ходими О.Ортиқов томонидан электр ҳисоблагич муҳри бузилганлиги ҳақида далолатнома тузилган ва далолатномага асосан мавжуд ҳақдорликдан 585,0 минг сўм жарима суммаси сифадида ундирилган.
Ўрганишда мазкур далолатнома асоссиз тузилганлиги аниқланиб, фуқаро А.Ботировнинг фойдасига 855,0 минг сўм қайтадан ҳисоб-китоб қилиниб, мурожаати қаноатлантирилган.
Ёки, фуқаро А.Асқарованинг ногирон фарзанди О.Ҳошимжоновни махсус мактабга жойлаштиришда амалий ёрдам сўраб қилган мурожаати кўриб чиқилиб, ўрганишда, вояга етмаган О.Ҳошимжонов тиббий кўрикдан ўтказилиб, Қўқон шаҳридаги 9-сонли имконияти чекланган болалар учун ихтисослаштирилган мактаб-интернатига 2019 йил 4 февраль кунидан жойлаштирилиши таъминланди.
Бундан ташқари, мурожаатларни ўрганишлар натижаси бўйича жойларга 16 та қонун бузилиши ҳолатларини бартараф қилиш юзасидан тақдимномалар киритилиб, 12 нафар шахслар интизомий жавобгарликка тортилди, 68142,0 минг сўм тўланмаган иш ҳақларини тўлаб берилиши таъминланди ҳамда 129 нафар шахсларнинг бузилган ҳуқуқлари тикланди, 5 нафар шахслар маъмурий жавобгарликка тортилди.
Жумладан, Қшқон шаҳрида яшовчи фуқаро М.Насирова иш ҳақини ундириш юзасидан ёзган мурожаати ўрганилганда, Ўзбекистон Республикаси Қизил ярим ой жамияти Фарғона вилояти Қўқон шаҳар ташкилотини 2019 йил 26 февраль куни ҳолатига М.Насировадан 1 млн 434 минг 744 сўм миқдорида қарздорлиги аниқланиб, иш ҳақини ундириш юзасидан Қўқон туманлараро судига М.Насировани манфаатини кўзлаб ариза киритилди ҳамда корхона ижрочи директори Ш.Етовқўзиевани МЖтКнинг 49-моддаси 1-қисми билан маъмурий жавобгарлик масаласини ҳал этиш учун вилоят бандлик бошқармасига маъмурий таклиф киритилган.
Ёки, фуқаро Х.Маллабоеванинг асоссиз равишда табиий газдан қарздорлик ҳисобланганлигидан норози бўлиб қилган мурожаати ўрганилганида, табиий газдан 826908 сўм қарздорлик деб кўрсатилган бўлсада, амалда 491300 сўм ҳақдор эканлиги аниқланиб, “Ўзтрансгаз” акциядорлик жамияти Фарғона вилояти бўйича газтаъминоти ҳудудий филиали бошлиғи номига қонун бузилиши ҳолатларини бартараф этиш юзасидан тақдимнома киритилиб, мурожаат қаноатлантирилган.
Ушбу келиб тушган мурожаатларнинг таҳлили шуни кўрсатмоқдаки, аксарият ҳолларда корхона, ташкилот ва муассасаларда ишловчи ходимларнинг меҳнат ҳуқуқлари иш берувчилар томонидан бузилишига йўл қўйилмоқда.
Масалан, биргина 2019 йилнинг ўтган саккиз ойи давомида меҳнат низоларига оид 89 та мурожаатлар келиб тушган бўлиб, мурожаатларни ўрганишда қонун бузилишига йўл қўйиб келинаётганлиги маълум бўлди.
Хусусан, фуқароларнинг меҳнат ҳуқуқларига риоя этилиши, иш ҳақлари ўз вақтида тўланиши ва иш хақлари хисобланишида ходимларнинг розилигисиз пул маблағлари ушлаб қолиниши ҳамда меҳнат шартномасини бекор қилишда ва меҳнат таътилларини тайинлашда меҳнат қонунчилиги талабларига риоя этилмаётганлиги аҳволи ўрганилиб, фуқароларнинг ҳуқуқлари тегишли тартибда киритилган таъсир чоралар асосида тикланмоқда.
Жумладан, фуқаро М.Мусиновнинг “Ўзбекистон почтаси” акциядорлик жамияти Фарғона филиалига қарашли Марғилон почта алоқа бўлимида иш ҳақлари тўланмаётганлигидан норози бўлиб қилган мурожаати ўрганилганида, М.Мусиновга 2019 йил январь ойи учун 545,1 минг сўм ойлик иш ҳақи ҳисобланган бўлсада, 2019 йил 20 февраль кунига қадар тўланмай келинганлиги аниқланиб, иш ҳақларини зудлик билан тўлаш чораларини кўриш юзасидан филиал директори номига тақдимнома киритилиб, ойлик иш ҳақини тўланиши таъминланди.
Ёки, вилоят адлия бошқармаси томонидан фуқаро Ш.Наимжановнинг мактабгача таълим муассасасида ишловчи жисмоний тарбия мутахассиси бўлиб ишловчи келини Х.Наимжанованинг ойлик иш ҳақидан солиқ тўловлари учун ушлаб қолинганлигидан норози бўлиб қилган мурожаати кўриб чиқилди.
Ўрганишда, мактабгача таълим муассасаси мудираси Г.Маҳмудова 2018 йилнинг декабрь ойида мулк солиғи учун ходимларнинг иш ҳақисидан 40 минг сўмдан 100 минг сўмгача ушлаб қолишлик юзасидан шаҳар Мактабгача таълим бўлими ҳисобхонасига руйхат тақдим қилган.
Мазкур руйхатга асосан, шу жумладан, Х.Наимжонованинг 2018 йил ноябрь ойи учун ҳисобланган иш ҳақисидан 30,0 минг сўм мол-мулк солиғидан қарздорлиги мавжуд бўлмасада, розилигисиз, 2019 йил учун олдиндан тўлов сифатида ушлаб қолинган ва мазкур сумма шаҳар Давлат солиқ инспекциясининг ҳисоб-рақамига йўналтирилганлиги аниқланиб, муассаса мудираси Г.Маҳмудовани МЖтКни 49-моддаси 1-қисми билан маъмурий жавобгарлик масаласини ҳал этиш юзасидан вилоят давлат меҳнат ҳуқуқ инспекциясига маъмурий таклиф юборилди ҳамда қонун бузилиши, уларни келтириб чиқарувчи сабаб ва шарт-шароитларни бартараф қилиш тўғрисида Марғилон шаҳар МТБ мудири номига тақдимнома киритилиб, мурожаат қаноатлантирилди.
Маълумки, иш ҳақидан асоссиз равишда ушлаб қолишга йўл қўйилмаслиги қонунда белгилаб қўйилган.
Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 164-моддасига кўра умумий қоидага кўра, ходимнинг ёзма розилиги билан, бундай розилик бўлмаган тақдирда эса, — суднинг қарорига асосан меҳнат ҳақидан ушлаб қолиниши мумкин.
Ходимнинг розилигидан қатъи назар, Ўзбекистон Республикасида белгиланган солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ундириш учун, суднинг қарорлари ва бошқа ижро ҳужжатларини ижро этиш учун, иш ҳақи ҳисобига берилган авансни ушлаб қолиш учун, хўжалик эҳтиёжларига, хизмат сафарларига ёки бошқа жойдаги ишга ўтганлиги муносабати билан берилган бўлиб, сарф қилинмай қолган ва ўз вақтида қайтарилмаган авансни ушлаб қолиш учун ҳамда ҳисоб-китобдаги хатолар натижасида ортиқча тўланган суммани қайтариб олиш учун, ҳисобидан ходим таътил олиб бўлган иш йили тугамасдан туриб меҳнат шартномаси бекор қилинганда, — таътилнинг ишланмаган даврга тегишли кунлари учун, ходим томонидан иш берувчига етказилган зарарни қоплаш учун, агар етказилган зарарнинг миқдори ходимнинг ўртача ойлик иш ҳақидан ортиқ бўлмаса, меҳнат ҳақидан ушлаб қолинади.
Коммунал тўловлар бўйича вужудга келган қарздорликлар фақатгина ходимнинг розилиги ёки суд қарори билан меҳнат ҳақидан ушлаб қолинади.
Мақоламиз сўнггида агарда Сиз ўз ҳуқуқ ва эркинликларингиз бузилмоқда ва уларга риоя этилмаяпти деб ҳисобласангиз бевосита вилоят адлия бошқармасининг 241-75-49 рақамли телефонига мурожаат қилишингиз мумкин. Унутманг инсон ҳуқуқлари ҳимоя қилиш адлия органларининг устувор вазимфасидир.
Вилоят адлия бошқармасининг
Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўлими
бош маслаҳатчиси А.Ёқубов