Yangiliklar

Ўзбекистон туман “Яйпан” шаҳарчаси, “Ипак йўли” кўчаси, 26-уйда яшовчи Вохиджон Султонов собиқ “Фарғонагаз” ҳудудий филиали Ўзбекистон туманлараро участкаси (ҳозирги “Ҳудудгаз Фарғона” МЧЖ Ўзбекистон тумангаз филиали)дан ноқонуний равишда ишдан бўшатиб юборилганлигидан норози бўлиб, туман адлия бўлимига мурожаат йўллади. Адлия ходимларининг аралашуви билан фуқаро Султонов ишга тикланди. “Ҳудудгаз Фарғона” МЧЖ томонидан фуқаро Султоновни ноқонуний ишдан бўшатилганлиги ҳолатида Ўзбекистон Республикаси МЖТКнинг 49-моддасида назарда тутилган ҳуқуқбузарлик аломатлари мавжудлиги сабабли вилоят Аҳоли бандлигига кўмаклашиш марказига маъмурий таклиф киритилди.

2019 йил давомида келиб тушган мурожаатлар ва уларнинг кўриб
чиқилиши юзасидан ўтказилган таҳлилий умумлаштириш
МАЪЛУМОТНОМАСИ

2020 йил 4 январь                        Фарғона шаҳар

Фарғона вилоят адлия бошқармаси Ташкилий назорат таҳлил ишлари бўлими томонидан вилоятдаги туман (шаҳар) адлия бўлимларига (кейинги ўринларда “адлия бўлимлари” деб юритилади) 2019 йил давомида мурожаатлар келиб тушиши ва уларнинг кўриб чиқилиши ҳолати таҳлил қилиб чиқилди. Таҳлил адлия бўлимлари томонидан тақдим этилган маълумотлар асосида ўтказилди.
Келиб тушган шикоятлар бўйича:
Адлия бўлимларига 2019 йил давомида жами 3121 та шикоят келиб тушган. Келиб тушган шикоятларнинг 69 таси (2,2%) адлия бошқармаси орқали юборилган.
Ҳисобот даврида адлия бўлимлари томонидан 3072 та (98,4%) шикоят ҳал этилган, 2660 та (85,2%) шикоят қаноатлантирилишига эришилган,  411 та (13,1%) шикоятга ҳуқуқий тушунтириш берилган, 43 та (1,3%) шикоят тааллуқлилиги бўйича кўриб чиқишлик учун бошқа ташкилотларга юборилган, 1 та шикоят рад этилган, 4 та шикоят кўрмасдан қолдирилган, 2 та шикоят иш жараёнида қолдиқ бўлиб ўтган.
Шунингдек, 1357 та шикоят (43,74%) жойига чиқиш йўли билан ўрганилган, 43 та шикоят мутахассислар жалб қилиш механизми орқали ҳал этилган.
2019 йил давомида  тааллуқлилиги бўйича кўриб чиқишлик учун юборилган шикоятларнинг 10 таси Ўзбекистон туман (23,2%), 8 таси Фарғона шаҳар (18,6%) адлия бўлимлари томонидан бошқа ташкилотларга юборилган.
Шикоятларни кўриб чиқиш натижалари бўйича адлия бўлимлари томонидан жами 350 та тақдимнома киритилган.
Шикоятларни кўриб чиқиш натижалари бўйича адлия бўлимлари томонидан судларга жами 1 млрд 490 млн 300 минг сўмлик 482 та даъво аризалари  киритилиши таъминланган. Киритилган даъво аризаларининг 60 таси (12,4%) Фарғона тумани, 50 таси (10,3%) Учкўприк тумани, 47 таси (9,7%) Сўх туман адлия бўлимлари томонидан киритилган.
Шикоятларни кўриб чиқиш натижалари бўйича адлия бўлимлари томонидан киритилган даъво аризалари ва тақдимномаларга асосан жами 1 млрд 739 млн
103 минг сўм ундирилишига эришилган  таъминланган.
Хусусан, Учкўприк тумани 816 млн 231 минг сўм (46,9%), Қува тумани
209 млн 479 минг сўм (12%) ундирган бўлса, Қувасой шаҳар 2 млн 895 минг, Фурқат туман 5 млн 139 минг сўм, Фарғона шаҳар 7 млн 119 минг сўм ундирганлигини таъкидлаш лозим.
Шунингдек, шикоятлариннг қаноатлантирилиши натижасида вилоят бўйича жами 59 та маъмурий жавобгарликка тортиш юзасидан таклифлар берилган.
Бундан ташқари, кўрсатилган даврда адлия бўлимлари томонидан
215 та бошқа турдаги таъсир чоралари қўлланилган.
Киритилган барча таъсир чоралари асосида вилоятда жами 127 нафар шахслар интизомий жавобгарликкка тортилган. Шундан 6 нафари билан меҳнат шартномаси бекор қилинган, 6 нафар шахслар маъмурий жавобгарликка тортилган. Давлат органлари ва ташкилотлари томонидан қабул қилинган 35 та ҳужжат бекор қилинган ёки ижроси тўхтатилган.
Келиб тушган шикоятлар хусусиятлари бўйича таҳлил қилинганида қуйидагилар маълум бўлди.
918 та (29,4%) шикоят меҳнат низолари юзасидан (шундан 498 таси ойлик иш ҳақи олиш масаласида бўлган), 499 та (16%) шикоят уй-жойга доир, 424 та (13,5%) шикоят ижтимоий ҳимояга доир қонунлар ижроси юзасидан, 298 та (9,5%) ерга доир қонун ҳужжатлари ижроси юзасидан, 102 та (3,2%) шикоят коммунал тўловлар юзасидан, 99 та (3,1%) шикоят таълимга доир қонун ҳужжатлари ижроси юзасидан юзасидан келиб тушган.
Ўз навбатида қаноатлантирилган шикоятларнинг хусусияти ҳам умумий келиб тушган шикоятлар хусусиятига мутаносиб равишда кўрсатгичга эга бўлган. Хусусан, жами қаноатлантирилган шикоятларнинг 862 таси (32,4%) меҳнат низолари юзасидан (шундан 489 таси ойлик иш ҳақи олиш масаласида бўлган),
447 таси (16,8%) уй-жойга доир, 362 таси (13,6%) ижтимоий ҳимояга доир қонунлар ижросига оид, 250 таси (9,3%) ерга доир қонун ҳужжатлари ижроси оид, 85 таси (3,1%) таълимга доир қонун ҳужжатлари ижросига оид, 76 таси (2,8%) коммунал тўловлар ижросига оид бўлган.
Адлия бўлимларига келиб тушган аризалар таҳлили
Келиб тушган аризалар бўйича:
2019 йил давомида туман (шаҳар) адлия бўлимларига 2835 та ариза келиб тушган. Шундан, 2743 та (96,7%) ариза ҳал этилган, 2324 та (81,9%) ариза қаноатлантирилишига эришилган, 415 та (14,6%) аризага ҳуқуқий тушунтириш берилган, 90 та (3,1%) ариза тааллуқлилиги бўйича кўриб чиқишлик учун бошқа ташкилотларга юборилган, 4 та шикоят рад этилган, 2 та шикоят кўрмасдан қолдирилган.
Келиб тушган аризалар хусусиятлари бўйича таҳлил қилинганида қуйидагилар маълум бўлди.
2019 йил давомида 578 та (20,3%) ариза қонун ҳужжатларига тушунтириш бериш юзасидан, 10 та ариза кадрлар масаласига доир, 69 та ариза (2,4 %) нотариатга доир қонун ҳужжатлари ижроси юзасидан, 2178 та (76.8%) ариза бошқа масалалар юзасидан келиб тушган.

Сўх туман адлия бўлим ходимлари доим халқ дардига дармон излайди. Улар мадад қўлини чўзиб, фуқароларнинг ҳар қандай муамоларини ўз жойида кўриб чиқиб, бартараф этиб келинмоқда.
Сўх туман “Офтобру” МФЙда яшовчи Ф.Урусқулов бир неча йилдан бери иш излаб юрган эди. Адлия бўлимига мурожаат қилди. Адлия ходимлари 2 кундан сўнг, Халқ таълим мудирига Урусқулов иш излаётгани ва бўш иш ўрнидан жой беришини айтиб хат билан чиқди. Муаммо 1 ҳафта деганда ечимини топди. Тумандаги 22-сонли умумий ўрта таълим мактабида Урусқулов ўз фаолиятини бошлади.
Бундан ташқари Сўх туман “Ҳазрати-Ал” МФЙнинг “Заковат” кўчаси, 63-уйда истиқомат қилувчи Муаттар Шарофидинова турмуш ўртоғидан 6 ойдирки, 1 нафар фарзандлари учун алимент ола олмаётган эди. Адлия ходимларига мурожаат билан чиқган Муаттархоннинг муаммоси хал этилди. 3 кундан сўнг 1 146 635 сўм ундирилиб берилди.

Патима Турсунова Марғилон шаҳар “Тоғлиқ” МФЙ котиби лавозимида 1998 йилдан, 2019 йил август ойига қадар фаолият кўрсатган. 2019 йил 1 август куни ўз аризасига биноан ишдан бўшаган. Бироқ Турсунова 2019 йилнинг июнь ва июль ойларида МФЙда ўз меҳнат фаолиятини олиб борган бўлсада, унга ойлик маош тўланмаган.
Турсунованинг Адлия бўлимига йўллаган мурожаати бўйича Фуқароларни ўзини ўзи бошқариш органларини фаолиятини мувофиқлаштириш бўйича Марғилон шаҳар кенгашига тақдимнома киритилиб, тўланмаган икки ойлик иш ҳақи яъни 2 658 106 сўм тўлаб берилди.
Шунингдек, фуқаро Патима Турсунова манфаатини кўзлаб, Фуқаролик ишлари бўйича Марғилон туманлараро судига маьнавий зарар суммасини ундириш юзасидан даъво аризаси киритилиб, суднинг 2019 йил 20-декабрдаги ҳал қилув қарорига асосан даьво талаби қаноатлантирилиб, Турсунова фойдасига 1.330.000 сўм маънавий зарар ундирилди.

     Ҳурматли, Фарғоналикларлар!
  Жойларда аҳолини қийнаб келаётган ҳамда кўплаб эътирозларга сабаб бўлаётган долзарб муаммоларни аниқлаш, фуқароларнинг давлат идораларига бўлган ишончини янада мустаҳкамлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги раҳбарияти томонидан жорий йилнинг 30 ноябрь куни соат 10-00 да Фарғона вилояти адлия бошқармаси биносида сайёр қабул ўтказилади.
  Сайёр қабулларга ташриф буюринг ва муаммоли масалангизга ҳуқуқий ечим топинг. Сайёр қабулга марҳамат.
Манзил: Фарғона шаҳар, Б.Марғиноний кўчаси, 149-уй.

      Шу кунларда “Kun.uz” сайтида “Фарғона вилояти адлия бошқармасидан ишдан ҳайдалган 5 нафар нотариат ходимлари ишга тикланди” сарлавҳали мақола эълон қилинди. Мақолада суд қарори вилоят адлия бошқармаси бошлиғи томонидан бажарилмаганлиги таъкидлаб ўтилган.
Мақоладаги маълумот ҳақиқатга тўғри келмаслиги, яъни суд қарори бўйича ижро ҳужжатлари адлия бошқармасига 21 ноябрь куни келиб тушиб, 22 ноябрда тегишли буйруқлар қабул қилинганлиги ва суд қарори ижроси таъминланган.
      Шу билан бирга, ушбу ходимларнинг ишдан бўшатилишига олиб келган сабаблари ҳақида бироз тўхталиб ўтсак.
      Фарғона вилоят адлия бошқармасининг жорий йил 27 августдаги буйруғига асосан Бувайда туман 1-сон, Фарғона шаҳридаги 6, 7 ва 13-сон ДНИларинг жами 7 нафар ходими Меҳнат кодекси 100-моддаси иккинчи қисмининг 4-бандига асосан эгаллаб турган лавозимидан озод этилган. Нимагадир мақолада фақат 5 нафар нотариат ходимлари ҳақида сўз боради.
Фарғона шаҳар 6-сон ДНИ ходими Д.С., 7-сон ДНИ ходими Х.Қ. ва 13-сон ДНИ ходимлари А.М. ва И.А. микрокредит ташкилотининг икки нафар ходимига ҳимояланган “Нотариус” ААТга кириш учун логин ва пароллар бериб, тизимдан ноқонуний фойдаланишга йўл қўйиб беришган. Фарғона шаҳар 6-сон ДНИ ходими А.А эса бегона шахсларнинг ҳимояланган фойдаланишдаги VPN тармоғига WiFi орқали уланиши ва “Нотариус” ААТга киришини таъминлаб берган.
      Худди шундай, Бувайда туман 1-сон ДНИ ходимлари Л.Ғ. ва Н.О. ДНИ биносига туташ бўлган “Мебеллар уйи”даги алоҳида хонага нотариус хонасидан ҳимояланган VPN тармоғига уланган сим тортишган, бу орқали микрокредит ташкилотлари ходимларига “Нотариус” ААТга ноқонуний кириши учун шароит яратиб беришган.
Микрокредит ташкилотлари ходимлари ўзларига кредит олиш учун мурожаат қилган фуқаролар билан тузиладиган айрим гаров шартномалари маълумотларини “Нотариус” ААТ қонунга ҳилоф равишда киритган ҳамда гаров шартномалари лойиҳаларини тайёрлаб берган. Кейинчалик, фуқаролар тайёр ҳужжатлар билан фақат нотариус имзоси ва муҳрини қўйдириш учун нотариусларга мурожаат қилиб келган.
     Юқорида қайд этиб ўтилган ДНИ ходимлари ўз хатти-ҳаракатлари билан бегона шахсларга “Нотариус” ААТдан миллионлаб фуқаролар ёки юридик шахслар тўғрисидаги маълумотларини олиш, тарқатиш ёки улардан бошқа ғараз мақсадларда фойдаланиши учун имконият яратиб берган.
     Ушбу ходимлар ўз ҳаракатлари билан:
нотариал ҳаракатларнинг махфийлигини бузган (“Нотариат тўғрисида”ги Қонуннинг 6-моддаси);
ҳужжатлар лойиҳалари ДНИ ходимлари томонидан тайёрланмаганлиги учун тўлов ундирилмаслиги керак бўлса-да, жисмоний ва юридик шахслардан ҳуқуқий ҳамда техник тусдаги қўшимча ҳаракатлар учун ортиқча маблағ ундирган (“Нотариат тўғрисида”ги Қонуннинг 21-моддаси);
моддий манфаат олиш мақсадида нотариал идорада ишламайдиган бегона шахсларнинг ҳимояланган “Нотариус” ААТдан ноқонуний равишда фойдаланиши учун шароит яратиб берган (Жиноят кодексининг 278-2-моддаси).
     Ушбу хатти-ҳаракатлари билан ходимлар “Нотариат тўғрисида”ги Қонун ва бошқа қонун ҳужжатларига, Адлия вазирлигининг ички ҳужжатларига, ички меҳнат тартиб-қоидаларига риоя этмаганлиги, бу меҳнат шартномасини бекор қилишга олиб келиши мумкин бўлган бир марта қўпол равишда қонун бузилиши бўлганлиги сабабли эгаллаб турган лавозимларидан озод қилинган.
     Шу ўринда қайд этиш жоизки, ўхшаш ҳолатда Қўқон туманлараро судининг 2019 йил 30 сентябрдаги ҳал қилув қарорига асосан Бувайда тумани 1-сон ДНИ нотариуси Л.Ғ. ўз лавозимига ишга тикланиши белгиланган эди.
     Фуқаролик ишлари бўйича Фарғона вилоят суди апелляция инстанциясининг 2019 йил 29 октябрдаги ажримига асосан Қўқон туманлараро судининг 2019 йил 30 сентябрдаги ҳал қилув қарори бекор қилиниб, даъвогар Л.Ғ.нинг ишга тиклаш ҳақидаги даъво аризаси қаноатлантирилмаган.
     Фуқаролик ишлари бўйича Фарғона вилоят суди апелляция инстанциясининг тегишли қарори чиқарилгач, ҳолат бўйича қўшимча ахборот берилади.
     Бундан ташқари, жорий йилнинг 17 октябрдан 14 ноябрга қадар Адлия вазирлиги томонидан Фарғона вилояти Бувайда туман 1-сон, Фарғона шаҳар 6, 7 ва 13-сон ДНИ фаолияти текширилганда, нотариуслар томонидан қўпол қонун бузилиш ҳолатларига йўл қўйилган.
      Хусусан, ҳужжатларни қалбакилаштириш, тақиқда турган автотранспорт воситаларининг олди-сотди шартномасини расмийлаштириш, фуқаролардан нотариал ҳаракатни амалга оширганлик учун ортиқча ёки аксинча кам тўлов ундириш, ваколати бўлмаган шахснинг нотариал ҳаракатда иштирок этиши, натижада мулк бошқа шахсга ўтиб кетганлиги, эр-хотиннинг умумий биргаликдаги мулкларини тасарруф этишда розилиги олинмаганлиги ва бошқа ҳолатлар аниқланган.
      Ҳозирда текшириш натижалари бўйича тўпланган материаллар прокуратура органларига ҳуқуқий баҳо бериш учун юборилган.

   Фарғона вилоят адлия бошқармаси қўшимча маблағлар тушумини ривожлантириш, ундан самарали фойдаланиш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг белгиланган молиялаш ставкасидан кам бўлмаган фоизда, давлат улуши бор бўлган тижорат банкларига 2 миллиард сумм маблагни муддатли депозитга жойлаштирилади ушбу шартлар асосида тижорат банкларидан тижорат таклифларни 10 кун муддат ичида беришингиз сўралади.

Инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларининг ҳимояси – устувор вазифа
Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасидаги муҳим қадамларидан бири бу Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 апрелдаги “Давлат ҳуқуқий сиёсатини амалга оширишда адлия органлари ва муассасалари фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5415-сон Фармони бўлиб, мазкур Фармонга мувофиқ фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини мурожаатлар ва мониторинглар асосида аниқлаш, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш ҳамда давлат органлари ва ташкилотлари туман (шаҳар) тузилмаларининг қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ижросини ташкил этиш соҳасидаги фаолиятига услубий раҳбарлик қилиш ва мувофиқлаштириш адлия органлари фаолиятининг устувор вазифаларидан бири сифатида белгиланган.
Ушбу вазифалар ижросини таъминлашда адлия органлари томонидан бир қатор эътиборга молик ишлар амалга ошириб келинмоқда.
Бу борада асосий эътибор фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини мурожаатлар асосида ҳал қилишга эътибор қаратилмоқда.
Фарғона вилоят адлия бошқармаси томонидан Фарғона шаҳар Пахлавон Маҳмуд кўчаси 64-уй 6-хонадонда яшовчи фуқаро М.Бадалованинг бузилган турар-жойи ўрнига компенсация тўлови тўланмаётганлигидан норози бўлиб қилган мурожаати ўрганилди.
Аниқланишича, Фарғона шаҳар П.Махмуд кўчаси 12-уйнинг  10-хонадони  фуқаро М.Бадаловага 2001 йил 19 октябрдаги 1-3105-сон билан қайд қилинган олди-сотди шартномасига хусусий мулк сифатида тегишли бўлиб, шаҳар ҳокимининг 2005 йил 12 январь кунги 10-сонли қарорига асосан бузилиб, ўрнига автотранспортларни тўхташ жойи ташкил қилинган.
Ўрганишда, шаҳар ҳокимлиги томонидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2006 йил 29 майдаги “Давлат ва жамоат эҳтиёжлари учун ер участкаларининг олиб қўйилиши муносабати билан фуқароларга ва юридик шахсларга етказилган зарарларни қоплаш тартиби тўғрисида низомни тасдиқлаш ҳақида”ги 97-сонли қарори талаблари бузилганлиги маълум бўлди.
Жумладан, Низомнинг 11-бандида “Фуқаролар томонидан умрбод эгалик қилиш учун мерос қилиб қолдириш ҳуқуқи билан фойдаланиладиган, кимошди савдоси асосида сотиб олинган ер участкалари олиб қўйилган тақдирда уларга умрбод эгалик қилиш учун мерос қилиб қолдириш ҳуқуқи билан тенг қийматли янги ер участкаси берилади” деб белгиланган бўлсада, ўрганиш кунига қадар фуқаро М.Бадаловага мерос қилиб қолдириш ҳуқуқи билан тенг қийматли янги ер участкаси берилмаганлиги аниқланиб, шаҳар ҳокими номига вилоят адлия бошқармаси томонидан 2018 йил 21 сентябрда тақдимнома киритилган.
Тақдимнома шаҳар ҳокимлиги томонидан ўрганиб чиқилиб, қонун бузилиши ҳолатларига йўл қўйилганлиги қайд қилиб ўтилган бўлсада, фуқаро М.Бадаловани уй-жой билан таъминлаш чорасини кўрмаган ва айбдор шахсларни жавобгарлик масаласи ҳал этилмаган ҳамда М.Бадалова уй-жой билан таъминланмаган.
Фуқаролик кодексининг 206-моддасига кўра давлат органининг мулкдорнинг мол-мулкини олиб қўйишга бевосита қаратилмаган қарори муносабати билан, шу жумладан мулкдорга қарашли уй, бошқа иморатлар, иншоотлар ёки экинлар жойлашган ер участкасини олиб қўйиш тўғрисидаги қарори муносабати билан мулк ҳуқуқининг бекор қилинишига қонунларда белгиланган ҳоллар ва тартибдагина йўл қўйилади, бунда муклдорга олиб қўйилган мол-мулкка тенг қийматли мол-мулк мулк ҳуқуқи асосида берилади ва унинг кўрган бошқа зарарлари тўланади ёки мулк ҳуқуқи бекор қилиниши билан етказилган зарар тўла ҳажмда тўланади деб белгилаб қўйилган.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2006 йил  29 майдаги “Давлат ва жамоат эҳтиёжлари учун ер участкаларининг олиб қўйилиши муносабати билан фуқароларга ва юридик шахсларга етказилган зарарларни қоплаш тартиби тўғрисида низомни тасдиқлаш ҳақида”ги 97-сонли қарори билан тасдиқланган Низомнинг 8-бандига кўра ер участкаларини олиб қўйиш ер участкаси давлат ва жамоат эҳтиёжлари учун олиб қўйилган оқибатида етказилган зарарларни тўлалигича қоплаш шарти билан амалга оширилишлиги кўрсатилган.
Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексининг 27-моддаси 1-қисм 2-бандига давлат бошқаруви органларининг, маъмурий-ҳуқуқий фаолиятни амалга оширишга ваколатли бўлган бошқа органларнинг фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг ва улар мансабдор шахсларининг қонун ҳужжатларига мос келмайдиган ҳамда фуқаролар ёки юридик шахсларнинг ҳуқуқларини ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузадиган қарорлари, ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) юзасидан низолашиш тўғрисидаги ишлар маъмурий суд томонидан кўриб чиқилиши белгиланганлиги сабабли . 2019 йилнинг 7 март куни Фарғона шаҳар маъмурий судига фуқаро М.Бадалованинг бузилган турар-жойининг ўрнига уй-жой билан таъминланмаганлиги сабабли жавобгар Фарғона шаҳар ҳокимлигининг ҳаракатини (ҳаракатсизлигини) қонунга хилоф деб топиб, зиммасига фуқаро М.Бадаловага уй-жой ажратиш мажбуриятини юклаш тўғрисида ариза киритилган.
Мазкур Ариза Фарғона вилоят маъмурий судида 2019 йилнинг
29 апрель куни кўриб чиқилиб, Фарғона шаҳар ҳокимлигининг хўжалик ҳисобидаги уй-жой бўлими зиммасига фуқаро М.Бадаловага уй-жой ажратиш мажбурияти юклатилган.

Фарғона вилоят адлия бошқармасининг
Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўлими
бош маслаҳатчиси  А.Ёқубов

Ҳар бир мурожаат – Адлия эътиборида
Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасидаги муҳим қадамлардан яна бири бу - Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 апрелдаги “Давлат ҳуқуқий сиёсатини амалга оширишда адлия органлари ва муассасалари фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5415-сон Фармони ҳисобланади.
Мазкур Фармонга мувофиқ фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини мурожаатлар ва мониторинглар асосида аниқлаш, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш ҳамда давлат органлари ва ташкилотлари туман (шаҳар) тузилмаларининг қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ижросини ташкил этиш соҳасидаги фаолиятига услубий раҳбарлик қилиш ва мувофиқлаштириш адлия органлари фаолиятининг устувор вазифаларидан бири сифатида белгиланган.
Ушбу вазифалар ижросини таъминлашда адлия органлари томонидан бир қатор эътиборга молик ишлар амалга ошириб келинмоқда.
Бунда асосий эътибор фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини мурожаатлар асосида ҳал қилишга эътибор қаратилмоқда.
Жумладан, вилоят адлия бошқармаси томонидан Фарғона шаҳар Алишер Навоий кўчаси 39б-уйда яшовчи фуқаро Е.Прохорченконинг бузилган турар-жойи ўрнига яшаш учун бошқа турар-жой билан таъминланмаганлигидан норози бўлиб қилган мурожаати қонуний кўриб чиқилиши натижасида қуйидагилар маълум бўлди.
Аниқланишича, Фарғона шаҳар Қ.Ниёзий кўчаси 11-умумий ҳовли уйдаги 2 хонали хонадон давлат нотариал идорасида 1993 йил 7 декабрдаги 2-4989-сон билан қайд қилинган олди-сотди шартномасига асосан фуқаро С.Прохорченкога хусусий мулк сифатида тегишли бўлиб, шаҳар ҳокимининг 2002 йил 17 декабрь кунги 1548-сонли қарорига асосан бузилиб, ўрнига Буюм бозори ташкил қилинган.
Ўрганишда, шаҳар ҳокимлиги томонидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2006 йил 29 майдаги “Давлат ва жамоат эҳтиёжлари учун ер участкаларининг олиб қўйилиши муносабати билан фуқароларга ва юридик шахсларга етказилган зарарларни қоплаш тартиби тўғрисида низомни тасдиқлаш ҳақида”ги 97-сонли қарор талаблари бузилганлиги маълум бўлди.
Жумладан, Низомнинг 11-бандида “Фуқаролар томонидан умрбод эгалик қилиш учун мерос қилиб қолдириш ҳуқуқи билан фойдаланиладиган, кимошди савдоси асосида сотиб олинган ер участкалари олиб қўйилган тақдирда уларга умрбод эгалик қилиш учун мерос қилиб қолдириш ҳуқуқи билан тенг қийматли янги ер участкаси берилади” деб белгиланган бўлсада, ўрганиш кунига қадар фуқаро С.Прохорченконинг меросхўри ҳисобланган Е.Прохорченкога мерос қилиб қолдириш ҳуқуқи билан тенг қийматли янги ер участкаси берилмаган.
Тақдимнома шаҳар ҳокимлиги томонидан ўрганиб чиқилиб, қонун бузилиши ҳолатларига йўл қўйилганлиги қайд қилиб ўтилган бўлсада, фуқаро Е.Прохорченкони уй-жой билан таъминлаш чорасини кўрмаган айбдор шахсларнинг жавобгарлик масаласи ҳал этилмаган ҳамда Е.Прохорченко уй-жой билан таъминланмаган.
Фуқаролик кодексининг 206-моддасига кўра давлат органининг мулкдорнинг мол-мулкини олиб қўйишга бевосита қаратилмаган қарори муносабати билан, шу жумладан мулкдорга қарашли уй, бошқа иморатлар, иншоотлар ёки экинлар жойлашган ер участкасини олиб қўйиш тўғрисидаги қарори муносабати билан мулк ҳуқуқининг бекор қилинишига қонунларда белгиланган ҳоллар ва тартибдагина йўл қўйилади, бунда муклдорга олиб қўйилган мол-мулкка тенг қимматли мол-мулк мулк ҳуқуқи асосида берилади ва унинг кўрган бошқа зарарлари тўланади ёки мулк ҳуқуқи бекор қилиниши билан етказилган зарар тўла ҳажмда тўланади деб белгилаб қўйилган.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2006 йил  29 майдаги “Давлат ва жамоат эҳтиёжлари учун ер участкаларининг олиб қўйилиши муносабати билан фуқароларга ва юридик шахсларга етказилган зарарларни қоплаш тартиби тўғрисида низомни тасдиқлаш ҳақида”ги 97-сонли қарори билан тасдиқланган Низомнинг 8-бандига кўра ер участкаларини олиб қўйиш ер участкаси давлат ва жамоат эҳтиёжлари учун олиб қўйилган оқибатида етказилган зарарларни тўлалигича қоплаш шарти билан амалга оширилишлиги кўрсатилган.
Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексининг 27-моддаси 1-қисм 2-бандига давлат бошқаруви органларининг, маъмурий-ҳуқуқий фаолиятни амалга оширишга ваколатли бўлган бошқа органларнинг фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг ва улар мансабдор шахсларининг қонун ҳужжатларига мос келмайдиган ҳамда фуқаролар ёки юридик шахсларнинг ҳуқуқларини ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузадиган қарорлари, ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) юзасидан низолашиш тўғрисидаги ишлар маъмурий суд томонидан кўриб чиқилиши белгиланганлиги сабабли 2019 йилнинг 7 март куни Фарғона шаҳар маъмурий судига фуқаро Е.Прохорченконинг бузилган турар-жойининг ўрнига уй-жой билан таъминланмаганлиги сабабли жавобгар Фарғона шаҳар ҳокимлигининг ҳаракатини (ҳаракатсизлигини) қонунга хилоф деб топиб, зиммасига фуқаро Е.Прохорченкога уй-жой ажратиш мажбуриятини юклаш тўғрисида ариза киритилган.
Мазкур Ариза Фарғона вилоят маъмурий судида 2019 йилнинг
26 апрель куни кўриб чиқилиб, Фарғона шаҳар ҳокимлигининг хўжалик ҳисобидаги уй-жой бўлими зиммасига фуқаро О.Прохорченкога уй-жой ажратиш мажбурияти юклатилган.

Фарғона вилояти адлия бошқармасининг
Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўлими
бош маслаҳатчиси  А.Ёқубов.

Аҳоли муаммолари билан ишлаш – ҳар бир давлат органининг устувор вазифаси
Мамлакатимизда барча соҳаларда амалга оширилаётган  ислоҳотларнинг асл мақсад ва моҳияти қонун устуворлини таъминлаш, аҳолининг муносиб турмуш даражасини яратиш, фуқароларнинг ҳуқуқи ва қонуний манфаатларини таъминлашдан иборат. Бу мақсад ҳар бир давлат органи, унинг хизматчилари олдига янгича ишлаш, фикрлаш, эл-юрт равнақи, унинг тараққиёти учун муносиб хисса қўшиш вазифасини қўяди.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 13 апрель 2018 йил кунги “Давлат ҳуқуқий сиёсатини амалга оширишда адлия органлари ва муассасалари фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5415-сонли Фармони билан ҳуқуқий демократик давлат ва адолатли фуқаролик жамияти қуриш жараёнида, биринчи навбатда, ягона давлат ҳуқуқий сиёсатини, жумладан ҳуқуқ ижодкорлиги фаолиятини сифатли ташкил этиш, изчил ва бир хил ҳуқуқни қўллаш амалиётини шакллантириш, инсон ҳуқуқ ва эркинликларининг самарали ҳимоя қилинишини таъминлаш, шунингдек, аҳолининг ҳуқуқий маданиятини оширишнинг яхлит тизимини жорий этиш йўли билан амалга оширишни кўзловчи адлия органлари ва муассасаларига муҳим роль ажратилиб, адлия органлари «Одилона қонунларни қабул қилиш, жамиятда қонунга ҳурмат рухини қарор топтириш — демократик ҳуқуқий давлат қуришнинг гаровидир» деган концептуал ғояни ҳаётга тадбиқ этишга қаратилган ягона давлат ҳуқуқий сиёсати амалга оширилишини таъминлайдиган профессионал хизматга айлантириш устувор вазифа сифатида белгиланиши адлия идоралари зиммасига муҳим, долзарб вазифаларни қўйди.
Жумладан, қонун устуворлигини таъминлаш, фуқароларнинг ҳуқуқий онги ва маданияти юксалтириш мақсадида Ўзбекистон туман адлия бўлими томонидан 2019 йилнинг 9 ойи давомида тумандаги МФЙлар, корхона, муассаса ва ташкилотларда 64 та сайёр қабул, ҳуқуқий тарғибот тадбирлари  ташкил этилиб, унда аҳоли ва меҳнат жамоаларидан келиб тушган мурожаатлар ижро учун қабул қилиниб, натижасига кўра мурожаатлар қаноатлантирилиб, тегишли ҳуқуқий тушунтиришлар берилди.
Мисол тариқасида, Ўзбекистон тумани Яккатут МФЙда 04.10.2019 йил куни ўтказилган сайёр қабулда фуқаро Ф.Жуманова фарзандини Давлат мактабгача таълим муассасига жойлаштириш бўйича 2019 йилнинг январь ойида мурожаат қилганлиги, 03.10.2019 йил куни ДХМга бориб мурожаати бўйича 06.09.2019 йил куни фарзандини ДМТМга жойлаштириш учун йўлланма келганлиги, шу кунга қадар  йўлланма келганидан хабарсиз эканлиги, бу ҳақда, хозирда йўлланма муддати ўтганлиги сабабли фарзандини ДМТМга жойлаштира олмаётганлиги, шу ҳолатни ўрганиб чиқиб, фарзандини ДМТМга жойлаштиришда амалий ёрдам сўраб қилган мурожаати ўрганиб чиқилди.
Мурожаат юзасидан туман Давлат хизматлари маркази ҳамда туман Мактабгача таълим бўлими томонидан фуқаро Ф.Жуманованинг фарзандини навбат қўйиш ҳамда ДМТМ муассасасига йўлланма бериш бўйича амалга оширилган ишлар сўров хати киритиш орқали ўрганилди.
Туман ДХМнинг тақдим этган маълумотга кўра, фуқаро Ф.Жуманова 15.10.2015 йилда туғилган фарзанди Абубакиров Асилбек Умиджон ўғлини тумандаги 9-ДМТМга жойлаштириш учун 07.01.2019 йил куни ДХМга мурожаат қилганлиги ва 135-сонли оддий навбатга қўйилганлиги, 06.09.2019 йил куни 9-ДМТМга 4462123-сонли йўлланма шаклланганлиги маълум бўлди.
Шунингдек, туман Мактабгача таълим бўлимининг жавоб хатида, фуқаро Ф.Жуманованинг фарзанди 9-сонли ДМТМга навбатга қўйилганлиги, 06.09.2019 куни навбат келиб, йўлланма шаклланганлиги, бироқ, жорий йилнинг июнь ойидан Давлат Хизматлари Маркази ҳамда Мактабгача таълим бўлими ўртасида Электрон навбатларни хосил қилиш ҳамда навбати келган болалар рўйхатини  Давлат Хизматлари Марказига бериш, шу билан бирга бўлим томонидан электрон рўйхат, яъни навбатга қўйилган болаларни рўйхатга олиш тўхтатилганлиги маълум қилинган. Бунга сабаб Мактабгача таълим Вазирлиги томонидан навбатга қўйиш ва йўлланма бериш жараёнида инсон омили аралашмаган ҳолда автоматик тарзда хизматларни йўлга қўйиш тартиби жорий этилган. 2019 йил 1-августдан Мактабгача таълим вазирлиги томонидан Ота-оналарга ижтимоий тармоқлар орқали махсус хабарнома тарқатилган. Ушбу хабарномада ота-оналардан базада созлаш ишлари олиб борилаётгани ҳамда жараён якунига етгунига қадар махсус @mtmnavbatbot томонидан ўз навбатларини текшириш ва Давлат хизматлари марказига мурожаат қилишлари сўралган. Шунга кўра фуқаро Ф.Жумановани фарзандини ДМТМга жойлаштириш учун йўлланма келганлиги тўғрисида хабардор қилиш имкони бўлмаган.
Мурожаат юзасидан амалга оширилган ишлар натижасида                   06.09.2019 йил кунги 4462123-сонли йўлланма 9-ДМТМга тақдим қилинди ва мазкур хабарномадан сентябр ойида тармоқда техник носозликлар ҳамда хабар бериш имкони мавжуд бўлмаганлиги сабабли 15.10.2015 йилда туғилган фарзандингиз Абубакиров Асилбек Умиджон ўғлини 9-ДМТМга қамраб олиниб,  мурожаат қаноатлантирилди.
    Фуқаро Ф.Жумановага туман адлия бўлими томонидан мурожаати кўриб чиқилиши ҳамда у юзасидан берилган жавоб хатидан норози бўлган тақдир Ўзбекистон Республикасининг “Жисмоний ва юридик шахслар мурожаатлари тўғрисида”ги қонуннинг 33-моддасига асосан судга ёки юқори турувчи идорага шикоят қилиш хуқуқи тушунтирилди.

Ўзбекистон туман алдия бўлими